{ "@context": "http://iiif.io/api/presentation/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581", "@type": "sc:Manifest", "label": "Epitafium Heleny Gersdorff", "metadata": [ { "label": "manifest", "value": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581" }, { "label": "permalink", "value": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/obiekt/p/mnwr_viii-1581" } ,{ "label": "autor", "value": "nieznany" } ,{ "label": "datowanie", "value": "1673" } ,{ "label": "rodzaj", "value": "obraz
epitafium" } ,{ "label": "materiał", "value": "deska lipowa" } ,{ "label": "technika", "value": "tempera" } ,{ "label": "wymiary", "value": "deska 80 x 59, obramienie 183 x 171 cm" } ,{ "label": "napisy", "value": "na tablicy górnej: Helena Tugedreich, geb: Görßdorffin, tit: Herr / Wigand V: Görßdorff, Erb=v: Lehns Hr: auff Mef / ersdorff, etc: V: desse Gemahlin tit: Fr: Catharina Mag / dalena, geb: v: vermählt: Görßdorffin, Fr: af Mefferßd: / etc: Hertzgelite älteste Junf: Tocht:, Welche Ao: 1657. d: 4. / Sept: früh 2/4 auf 5 Uhr Zu ober Steinkirch in Schl: durch ei / ne glücksel: geburt dise Welt begrüßet. V: Ao: 1673. d: 22. / Martij nach mittage 2/4. auf 4. U: nach außgestandene / 3 tägiger Kranckh: Vnter inbrunst: gebebet v. thräne / vermischten Seuffzern aller anwesende, durc ein Seel: absceide / widerum gesegnet, alß sie 15. Jahr. 28 w: 2 t: 10 st: Christ= v: Rüh / lich darin gelebet v: Zu ihre wahlsprüch geführet. Der Christe hertz / auff Rose geht [ostatni wiersz prawie nieczytelny]

na tablicy dolnej: Helena Tugendreich, der Erde schoß vertraut / Liegt hier schlafft sanft v:wohl, des Herren Jesu Braut. / Des Vaters Freud v: Hertz, der Mutter augenlust, / Die hoch betrübt daß się So Eylend fort gemust / Ihr ältern aber hört, habt ihr mich Je geliebt, / Ach, leid doch itzo nicht, daß bitt ich so betrübt / Das Röslein, daß sich hier, so lieblich schauen ließ, / Steht Ewig Tausend Schön in Gottes Paradis." } ,{ "label": "historia", "value": "do 1945, kościół ewangelicki w Pobiednej (dawna lokalizacja), Pobiedna (pow. lubański; woj. dolnośląskie), dawna lokalizacja" } ,{ "label": "udział w wystawach", "value": "ekspozycja stała: Sztuka Śląska XV-XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, - " } ,{ "label": "bibliografia", "value": "Malarstwo śląskie 1520-1800, red. Pierzchała, Marek, Wrocław 2009, seria Katalogi Zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, s. 273, kat. 224 " } ,{ "label": "pochodzenie", "value": "1964, przekaz" } ,{ "label": "właściciel", "value": "Muzeum Narodowe we Wrocławiu" } ,{ "label": "dział", "value": "Dział Malarstwa XVI–XIX w." } ,{ "label": "numer inwentarza", "value": "MNWr VIII-1581" } ,{ "label": "prawa autorskie do obiektu", "value": "DOMENA PUBLICZNA" } ,{ "label": "na ekspozycji", "value": "Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, Sztuka Śląska XV-XVIII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu" } ,{ "label": "opis", "value": "Okazałe dzieło reprezentuje popularny w 2. poł. XVII w. typ epitafium portretowego. Konwencję ową poszerza jednak zestaw 16 znaków heraldycznych na skrzydłach obramienia. Górą i dołem znalazły się dwie tablice inskrypcyjne. Po bokach obrazu były niegdyś kręcone kolumny z motywem winnej latorośli (niezachowane), nad nimi dwie figury alegorii z wieńcami wiecznej szczęśliwości (niezachowane), a obramienie wzbogaca barwny, nieco zbarbaryzowany ornament chrząstkowo-małżowinowy z główkami anielskimi, otaczający u dołu kartusz z monogramem zmarłej – HE.TR.VG. Całość ma charakter sztuki dość prowincjonalnej.

Portret prezentuje piętnastoletnią Helenę w ujęciu do bioder, jako \"pełną cnót\" smukłą pannę o niemal białej karnacji. Jej strój jest kosztowny i wykwintny – suknia z wzorzystego, broszowanego jedwabiu, rękawy przewiązane kilkakrotnie czerwonymi kokardami (virago), do tego bransoletki z kilku sznurów pereł i inne z kwiatami stokrotek oraz dwie jubilerskie rozety, zdobiące czerwony stroik na upudrowanej fryzurze, jubilerskie kolczyki (?) i tasiemki nad nadgarstkiem z motywem kwiatu róży. Dziewczyna trzyma książeczkę w cennej, dekorowanej filigranem, skórzanej oprawie. W tle znalazł się widok kwater ogrodu kwiatowego z tulipanami i narcyzami, które – wraz z aluzjami w tekstach inskrypcji – przywołują obiegową dla baroku poetykę vanitas, porównując młodo zmarłą pannę do róży w życiu doczesnym, a do stokrotki w raju.

Wywód heraldyczny obejmuje cztery pokolenia przodków po mieczu i po kądzieli, podkreślając trwałą stanową pozycję rodu, z którego pochodzili obydwoje rodzice. Helena (1657-1673) była najstarszą córką Wiganda von Gersdorff (+1686) z Kościelnik koło Lubania. Wigand znany był m.in. z tego, że zakupiwszy w 1658 roku majątek Meffersdorf (Unięcice) koło Świeradowa Zdroju na elektorskich Górnych Łużycach, stworzył w jego obrębie osobną osadę dla potomków dawnych protestanckich emigrantów religijnych z rejonu czeskich Gór Izerskich, ale i dla nowych uchodźców. W 1667 roku uzyskał dla niej u elektora saskiego prawa miejskie, a w roku 1668 nazwano miasteczko od imienia założyciela Wigandsthal (dolina Wiganda) – obecnie Pobiedna. Kamienne, całopostaciowe nagrobki rodziców Heleny znalazły się później w tamtejszym ewangelickim kościele, w sąsiedztwie epitafium córki, nadając świątyni coś z charakteru rodowego mauzoleum.

Konserwację epitafium przeprowadziła Emma Pietraszko – poważnie uszkodzony obraz w 2008 roku (praca dyplomowa) oraz zdemontowane i zdekompletowane obramienie w 2012 roku. Zabytek jest eksponowany w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.
[Ewa Houszka / Marek Pierzchała]" } ,{ "label": "osoba przedstawiona", "value": "Gersdorff, Helena Tugendreich von (1657-1673) – arystokratka" } ,{ "label": "słowa kluczowe", "value": "biżuteria (akcesorium ubioru)
dziewczyna
Gersdorff (herb)
Gersdorff, Helena Tugendreich von (1657-1673) – arystokratka
Heynitz (herb)
kaligrafia
Kittlitz (herb)
kokarda
Kolekcja tematyczna_Epitafia śląskie
Kreischelwitz (herb)
księga / książka (ikonografia)
Landskron (herb)
malarstwo (sztuki plastyczne)
Max (herb)
Miltitz (herb)
narcyz / żonkil (kwiat)
ogród
ornament małżowinowo-chrząstkowy
portret kobiecy
róża (kwiat)
Saltza (herb)
Seidlitz (herb)
Sobitschowsky (herb)
tulipan (kwiat)" } ], "license": "DOMENA PUBLICZNA", "logo": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/build/assets/logo-light-ed16c43c.svg", "sequences": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581/sequence/0", "@type": "sc:Sequence", "label": "Sequence s0", "viewingHint": "paged", "canvases": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581/canvas/01942e6b-8c0c-7231-8158-ca98b047e0f1", "@type": "sc:Canvas", "label": "1", "thumbnail": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b1156426416791.jpg", "@type": "dctypes:Image", "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/01942e6b-8c0c-7231-8158-ca98b047e0f1", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level0.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 1651, "height": 2000, "sizes": [] } }, "width": 1651, "height": 2000, "images": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b1156426416791.jpg/image/01942e6b-8c0c-7231-8158-ca98b047e0f1", "@type": "oa:Annotation", "on": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581/canvas/01942e6b-8c0c-7231-8158-ca98b047e0f1", "resource": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b1156426416791.jpg", "@type": "dctypes:Image", "format": "image/jpeg", "height": 2000, "width": 1651, "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/01942e6b-8c0c-7231-8158-ca98b047e0f1", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level1.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 1651, "height": 2000 } } } ], "otherContent": [], "within": "" }, { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581/canvas/01942e6b-8c0e-7089-a239-a26bff535c4f", "@type": "sc:Canvas", "label": "2", "thumbnail": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b183b390776018.jpg", "@type": "dctypes:Image", "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/01942e6b-8c0e-7089-a239-a26bff535c4f", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level0.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 2000, "height": 1509, "sizes": [] } }, "width": 2000, "height": 1509, "images": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b183b390776018.jpg/image/01942e6b-8c0e-7089-a239-a26bff535c4f", "@type": "oa:Annotation", "on": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581/canvas/01942e6b-8c0e-7089-a239-a26bff535c4f", "resource": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b183b390776018.jpg", "@type": "dctypes:Image", "format": "image/jpeg", "height": 1509, "width": 2000, "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/01942e6b-8c0e-7089-a239-a26bff535c4f", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level1.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 2000, "height": 1509 } } } ], "otherContent": [], "within": "" }, { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581/canvas/01942e6b-8c0f-721d-bf7c-7c2d99412510", "@type": "sc:Canvas", "label": "3", "thumbnail": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b1f47956988842.jpg", "@type": "dctypes:Image", "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/01942e6b-8c0f-721d-bf7c-7c2d99412510", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level0.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 1470, "height": 2000, "sizes": [] } }, "width": 1470, "height": 2000, "images": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b1f47956988842.jpg/image/01942e6b-8c0f-721d-bf7c-7c2d99412510", "@type": "oa:Annotation", "on": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-1581/canvas/01942e6b-8c0f-721d-bf7c-7c2d99412510", "resource": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/67786d73b1f47956988842.jpg", "@type": "dctypes:Image", "format": "image/jpeg", "height": 2000, "width": 1470, "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/01942e6b-8c0f-721d-bf7c-7c2d99412510", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level1.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 1470, "height": 2000 } } } ], "otherContent": [], "within": "" } ] } ], "structures": [], "otherContent": [], "within": "" }