{ "@context": "http://iiif.io/api/presentation/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-2653", "@type": "sc:Manifest", "label": "Wizja Ezechiela z epitafium Magdaleny Mettel", "metadata": [ { "label": "manifest", "value": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-2653" }, { "label": "permalink", "value": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/obiekt/p/mnwr_viii-2653" } ,{ "label": "autor", "value": "Fendt, Tobias (1520/30-1576)" } ,{ "label": "datowanie", "value": "1565" } ,{ "label": "miejsce powstania", "value": "Wrocław (pow. Wrocław; woj. dolnośląskie)
Dolny Śląsk" } ,{ "label": "rodzaj", "value": "obraz
epitafium" } ,{ "label": "materiał", "value": "deska bukowa" } ,{ "label": "technika", "value": "olej" } ,{ "label": "wymiary", "value": "wys. 135 cm x szer. 107 cm (z ramą: wys. 141,5 cm x szer. 114,5 cm x gł. 10 cm)" } ,{ "label": "sygnatury", "value": "po prawej u dołu: 15 TF [monogram wiązany] 65" } ,{ "label": "napisy", "value": "w zwieńczeniu obramienia epitafium (wg Luchs 1860):
Im Jare 1564 den 23 Martii Ist inn Goth seliglich entschaffen die edle tugendsame Frau Magdalena geborne Krohmayerin Herrn Bartholome Mettels Fürstlichen Bischöflichen alhier zu Breslau Cantzlers hausfrawen alhier begraben, der got gnad.
U dołu:
Magdalis hic somnum, conjunx tua, carpo, Metelle
Corpore, mens supera vivit in arce deo.
Nos tibi laeta dies longum conjunget in aevum
Et sine tristitia gaudia plena dabit.
Tempora cum mundi coelo nos summa reducent
O desiderio tempora tarda meo.
Interea vidui dum perfers taedia lecti,
Ut mihi cura tui, sit tibi cura mei.
poniżej (wg - Epitaphia 1565):
L. Spano á Spanow, nordico" } ,{ "label": "historia", "value": "kościół św. Elżbiety (Wrocław) (dawna lokalizacja), Wrocław (pow. Wrocław; woj. dolnośląskie), dawna lokalizacja

1942, składnica niemiecka w Kamieńcu Ząbkowickim, Kamieniec Ząbkowicki (pow. ząbkowicki; woj. dolnośląskie), zabezpieczenie

1946-1981, Muzeum Narodowe w Warszawie (instytucja), Warszawa (pow. Warszawa; woj. mazowieckie), własność; MNW 186973" } ,{ "label": "bibliografia", "value": "Gołaj I., Wojturski G., Sztuka Śląska XVI-XIX w. Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Przewodnik., Wrocław 2012, s. 20-21, il. s. 20, 21

Luchs, Hermann, Die Denkmäler der St. Elisabeth-Kirche zu Breslau, Breslau 1860

Michalski, Sergiusz, Seyfrieda Rybischa i Tobiasza Fendta \"Monumenta sepulcrorum cum epigraphis\", [w:] O ikonografii świeckiej doby humanizmu. Tematy - symbole - problemy, Warszawa 1977

Morgenbesser, Michael, Breslau und seine Merkwürdigkeiten. Ein Taschenbuch für Fremde und Einheimische, Breslau 1831

Malarstwo śląskie 1520-1800, red. Pierzchała, Marek, Wrocław 2009, seria Katalogi Zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, s. 102 - 104, kat. 22

Steinborn, Bożena, Malowane epitafia mieszczanskie na Śląsku w latach 1520-1620., \"Roczniki Sztuki Śląskiej\", z. IV, r. 1967, Wrocław 1967

Steinborn, Bożena, Oszczanowski, Piotr, Aneks. Spis rycin użytych w obrazach śląskich od XVI do połowy XVII w., [w:] Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red. Mateusz Kapustka, Andrzej Kozieł, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2003 " } ,{ "label": "pochodzenie", "value": "1982, przekaz" } ,{ "label": "fundator", "value": "Mettel, Magdalena z domu Kromayer (? -1564) – żona Bartholomaeusa Mettela" } ,{ "label": "właściciel", "value": "Muzeum Narodowe we Wrocławiu" } ,{ "label": "dział", "value": "Dział Malarstwa XVI–XIX w." } ,{ "label": "numer inwentarza", "value": "MNWr VIII-2653" } ,{ "label": "prawa autorskie do obiektu", "value": "DOMENA PUBLICZNA" } ,{ "label": "na ekspozycji", "value": "Sztuka Śląska XVI-XIX w., sala II, Gmach Główny MNWr
mapa" } ,{ "label": "opis", "value": "Dolną połowę obrazu wypełnia gęste kłębowisko kości, szkieletów, ciał i powracających do życia zmartwychwstałych. Tę wizję ogląda prorok Ezechiel (Ez 37, 7-10), stojąc pośrodku owego tłumu i wznosząc ręce ku niebu, z którego wychyla się otoczony jasnością Bóg Ojciec. W chmurach poniżej wyłania się szary kształt alegorii boskiego tchnienia. Tło stanowi asymetrycznie wkomponowana lewa połowa kosmicznego pejzażu z drzewami po lewej, miastem na brzegu morza i odległymi szczytami gór.

Wśród dwóch wymienionych przez Gomolcky’ego (1733-1735) epitafiów kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu znalazł się ten właśnie \"bardzo dobrze namalowany\" obraz. Morgenbesser (1831) wskazał, zapewne zgodnie z tradycją lub nieznanymi dziś archiwaliami, że jego autorem był Tobias Fendt (około 1525 – 1576), jednak informacja ta poszła w zapomnienie. Dopiero Cornelius Müller (1935) Monogramistę TF powiązał z tym artystą. Steinborn (1967) porównuje konstrukcję pejzażu z kompozycją Jana van Scorel Kazanie Jana Chrzciciela z 1527 roku i rozszerza krótką listę zachowanych prac malarskich Fendta (m.in. Wskrzeszenie Łazarza z Trzebnicy) o dwa obrazy z epitafium Mohrenberga (+1567). Wnikliwie analizuje źródła artystyczne i pozycję dzieł Fendta w malarstwie śląskim XVI wieku. Sergiusz Michalski (1977), zajmując się głównie cyklem graficznym \"Monumenta sepulcrorum cum epigraphis\" (1574), podkreśla, że Fendt dążył do kompozycji zamkniętej, harmonijnej i zrytmizowanej, wyrażając atmosferę klasycznej, dostojnej powagi i spokoju (te obserwacje sprawdzają się najlepiej we Wskrzeszeniu Łazarza inspirowanym stylistyką Lamberta Lombarda), sięgał po motywy antyczne, które mają u niego charakter hołdowniczych cytatów, a kompozycje zestawiał z motywów czerpanych od uznanych romanistów niderlandzkich (Coxcie, Floris). Wśród figur ludzkich Wizji Ezechiela odnajduje dosłowne cytaty z Coxciego, a także Baldunga Griena. Oszczanowski (2001 i 2003) oraz Steinborn i Oszczanowski (2003) dokonują rozbioru kompozycji, dopatrując się wzorów dla poszczególnych postaci w grafikach artystów niderlandzkich: Heemskercka (Samson walczący oślą szczęką; Ofiara napadu zbójeckiego; Historia Hioba) lub innych rytowników według jego kompozycji (m.in. Dircka Volkertsz. Coornherta lub Gerarda van Groningen) oraz w pracach Cornelisa Corta lub Philippa Galle według Fransa Florisa. Rezultat owego złożenia, czyli kontaminacji motywów, bliski jest efektom w podobnych obrazach autorstwa Jacoba de Backera i Crispiaena van den Broecka.

Dobrze czytelny pod laserunkami i przetarciami warstwy malarskiej rysunek aktów, który podlegał w trakcie malowania daleko idącym korektom, wskazuje na swobodny stosunek artysty do wykorzystywanych wzorów i zdecydowanie pomocniczą rolę rysunkowego podkładu wobec malarskiego doprecyzowania formy. W sposób charakterystyczny dla manierystów, mający świadczyć o wirtuozerii, demonstruje tu Fendt swą biegłość w pokonaniu trudności przedstawiania skomplikowanych póz aktów ujętych w niezwykłych skrótach perspektywicznych i w sposobie ujmowania pejzażu. Na przeciwległym biegunie możliwości artysty stoi trzebnickie Wskrzeszenie Łazarza, które prezentuje zdecydowanie dominujący walor rysunku jako konturu.

Wyjątkowe znaczenie tej pracy Fendta dokumentować mają wersje kompozycji płaskorzeźbione w alabastrze: w epitafium Hieronymusa Uthmanna oraz w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego (Oszczanowski 2001), a także w oławskim epitafium księcia Jerzego Ernesta (1589/90), a w malarstwie obraz Sąd Ostateczny fundacji Rehdiger-Herbrot (około 1583) i związana z nim podobna kompozycja w Piotrkowiczkach koło Trzebnicy.

Obraz należał do nieistniejącego już epitafium Magdaleny Kromayer (zm. 1564), żony Bartholomaeusa Mettela, sekretarza biskupa Kaspara von Logau. W zwieńczeniu obramienia znajdowały się niegdyś herby obojga małżonków. Teksty napisów obramienia epitafium cytuje za rękopisami Luchs (1860). Na dolnej tablicy inskrypcyjnej znajdował się humanistyczny wiersz sygnowany \"L. Spano á Spanow, nordico\" (Epitaphia 1565). Autor Laurentius Span (1531-1575) był doktorem medycyny i poetą łacińskim, może bliżej znanym fundatorowi epitafium Mettelowi z okresu studiów. Zaczerpnięta z tradycji antycznej forma literackiego dialogu rozdzielonych małżonków, gdzie miłość trwa ponad śmiercią i prowadzić ma do ponownego spotkania w niebie, połączona z wyrafinowanym artystycznie przekazem ikonograficznym pozwala zaliczyć epitafium Magdaleny Mettel do dzieł wyrażających najdoskonalej idee humanizmu na Śląsku.
[Marek Pierzchała]" } ,{ "label": "słowa kluczowe", "value": "akt
Bóg Ojciec (Chrześcijaństwo)
drzewo
góra / góry
Kolekcja tematyczna_Epitafia śląskie
kościół św. Elżbiety (Wrocław) (dawna lokalizacja)
las
malarstwo (sztuki plastyczne)
malarstwo religijne
Mettel, Magdalena z domu Kromayer (? -1564) – żona Bartholomaeusa Mettela
miasto
morze
okręt
pejzaż / krajobraz
prorok Ezechiel (Biblia)
Span von Spanow, Lorenz (1531-?) – doktor, poeta
szkielet / kościotrup
tematyka biblijna
tematyka religijna
wiatr
Wizja Wysuszonych Kości, Ez 37, 1-10 (Wizje Ezechiela; Księga Ezechiela; prorocy; Stary Testament; Biblia)
wskrzeszenie
żaglowiec" } ,{ "label": "iconclass", "value": " 11C (Bóg Ojciec)
11I62(EZEKIEL) (prorok Ezechiel)
71O933 (Wizja Wysuszonych Kości) " } ], "license": "DOMENA PUBLICZNA", "logo": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/build/assets/logo-light-ed16c43c.svg", "sequences": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-2653/sequence/0", "@type": "sc:Sequence", "label": "Sequence s0", "viewingHint": "paged", "canvases": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-2653/canvas/018bb657-3e8c-7008-b01f-9c9d5265d64c", "@type": "sc:Canvas", "label": "1", "thumbnail": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/654e40c3389aa378690868.jpg", "@type": "dctypes:Image", "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/018bb657-3e8c-7008-b01f-9c9d5265d64c", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level0.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 1587, "height": 2000, "sizes": [] } }, "width": 1587, "height": 2000, "images": [ { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/654e40c3389aa378690868.jpg/image/018bb657-3e8c-7008-b01f-9c9d5265d64c", "@type": "oa:Annotation", "on": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/manifest/mnwr_viii-2653/canvas/018bb657-3e8c-7008-b01f-9c9d5265d64c", "resource": { "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/uploads/files/654e40c3389aa378690868.jpg", "@type": "dctypes:Image", "format": "image/jpeg", "height": 2000, "width": 1587, "service": { "@context": "http://iiif.io/api/image/2/context.json", "@id": "https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/iiif/image/018bb657-3e8c-7008-b01f-9c9d5265d64c", "profile": "http://iiif.io/api/image/2/level1.json", "protocol": "http://iiif.io/api/image", "width": 1587, "height": 2000 } } } ], "otherContent": [], "within": "" } ] } ], "structures": [], "otherContent": [], "within": "" }