Ceramika huculska ()
Muzeum Etnograficzne, Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu posiada w swoich zbiorach interesujący zespół ceramiki ludowej z terenów Pokucia i Huculszczyzny. Kolekcja liczy ponad 200 obiektów o wyjątkowym, ale typowym dla tego regionu wzornictwie, kolorystyce i technice wykonania . Kilkadziesiąt naczyń zdobionych według wzorów huculskich zostało przywiezionych na Dolny Śląsk po II wojnie światowej, między innymi z Kut, Pistynia czy Kosowa (obecnie tereny południowo-zachodniej Ukrainy). Do zbioru trafiły niepowtarzalne dzieła – dzbany, flakony, wazony, talerze. Najstarszy z zabytków jest datowany na 1889 rok – to wazon z Kołomyi sygnowany: Szkoła Przemysłu Ceramicznego w Kołomyi. Znaczna większość obiektów pochodzi z pierwszej połowy XX wieku i jest dziełem anonimowych twórców.
Na tle całej kolekcji wyróżnia się zespół obiektów ceramicznych z połowy XX wieku (ponad 100 naczyń) autorstwa pochodzącego z Pistynia Kazimierza Woźniaka (1909-1991), który rzemiosła garncarskiego uczył się u swojego ojczyma Piotra Koszaka, znanego garncarza, absolwenta Krajowej Ceramicznej Szkoły w Kołomyi. Kazimierz Woźniak przeniesione z Pokucia tradycje garncarskie kontynuował w Oławie do końca lat 70. ubiegłego wieku. Wykonywane przez niego naczynia nawiązują w formie i stylistyce do wyrobów dawnych pokuckich mistrzów. Wyróżnia je bogata ornamentyka geometryczna i roślinna, urozmaicona postaciami ptaków. Motywy zdobnicze skomponowane są z dużym wyczuciem estetycznym i bardzo często pokrywają całą powierzchnię zdobionego naczynia, podkreślając jego formę.
W 2015 roku Muzeum otrzymało imponujący zbiór huculskiego rękodzieła pochodzący z końca XIX i 1. połowy XX wieku. Donatorzy – Ewa Załęska-Szczepka i Andrzej Szczepka – przekazali 250 przedmiotów huculskiego rękodzieła ludowego, wśród których znajdował się zbiór 85 huculskich naczyń ceramicznych mających dużą wartość zabytkową i artystyczną. Zespół w znaczący sposób wzbogacił istniejący muzealny zbiór ceramiki, dając jednocześnie możliwość analizy porównawczej twórczości garncarskiej tego obszaru. Zdecydowana większość przekazanych muzealiów pochodzi z pierwszej połowy XX wieku i są to naczynia zarówno użytkowe, jak i dekoracyjne: misy, talerze, patery, dzbany, butle, wazoniki, lichtarze, świeczniki, pojemniki na wódkę i wino (tzw. kołacze). Niektóre z nich wykonane przez znanych i cenionych garncarzy: Jana Broszkiewicza, Piotra Nappa z Kut, Piotra Cwiłyka z Kosowa czy Piotra Koszaka z Pistynia. W kolekcji znajdują się także naczynia sygnowane cyrylicą, ale niestety w wielu przypadkach ryte napisy są trudne do zidentyfikowania.
Najbardziej znane miejscowości, w których wytwarzano ceramikę, to: Kuty, Pistyń, Kosów i Kołomyja. Wyroby pokuckich garncarzy cechuje bogactwo motywów dekoracyjnych: roślinnych, geometrycznych, zoomorficznych (zwłaszcza konie, jelenie i ptaki), a także rozpoznawalna kolorystka naczyń, w której dominują żółć, brąz, zieleń. Taki styl wyrobów stał się znakiem firmowym Huculszczyzny.
W grudniu 2019 roku podczas 14. sesji Międzyrządowego Komitetu Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa w Bogocie, stolicy Kolumbii, dokonano rozszerzenia Reprezentatywnej Listy Światowego Dziedzictwa Niematerialnego Ludzkości UNESCO o 40 nowych pozycji – wśród nich znalazła się między innymi tradycyjna malowana ceramika z huculskiego Kosowa.
[Dorota Jasnowska]