Dzban

Dzban typu "Bartmannkrug". Gruszkowaty, na pierścieniowej stopie, szyja wydłużona, wylew ujęty pierścieniami, uchwyt taśmowy. Dekoracja nakładkowa: frontalnie na szyi – maska brodatego mężczyzny, poniżej, na brzuścu – rozeta.

Bartmannskrug, typ popularnych dzbanów i butli wyrabianych głównie w warsztatach nadreńskich od XVI aż do XIX wieku. Określenie wywodzi się od zdobniczej nakładki z maską brodatego mężczyzny umieszczonej frontalnie na szyi, zazwyczaj tuż pod krawędzią wylewu. Najstarsze nakładki, z 1. połowy XVI wieku, były prostokątne i dość duże, a wizerunki – realistyczne. Późniejsze przedstawienia są uproszczone i odrealnione. Proweniencji nakładek szuka się w średniowiecznej grafice, w przedstawieniach tzw. Dzikiego Męża, istoty tajemniczej, brodatej, porośniętej sierścią, żyjącej samotnie w niedostępnych kniejach. Pierwsze dzbany z "brodaczami" pojawiły się pod koniec XV wieku w Kolonii. Kuliste lub gruszkowate, o brzuścach oplecionych dębową wicią, czasami z nakładkami w formie ramion lub dłoni – miały przyjemny, antropomorficzny wyraz. Na początku XVI wieku typ naczynia został przeniesiony do Frechen. Spopularyzowany, produkowany w wielkich ilościach w XVI i XVII stuleciach na eksport głównie do Niderlandów i do Anglii. W Anglii dzbany z "brodaczami" nazywano "Bellarmine jugs" – od nazwiska kardynała Roberta Bellarmina (1542-1621), zagorzałego przeciwnika protestantów, opoja i pieniacza, bohatera pospolitych satyr.
[Jolanta Sozańska]

słowa kluczowe: Bartmannskrug / Bellarmine jug (naczynie)  |  ceramika  |  maska  |  rozeta (motyw dekoracyjny)