Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem

Bronzino, jeden z najwybitniejszych florenckich manierystów, związany był z dworem Medyceuszów. Ten uczeń i współpracownik Jacopa da Pontormo wzory sztuki Michała Anioła i Andrei del Sarto przełożył na własny styl. W jednej osobie malarz, poeta i jeden z założycieli Accademia del Disegno w 1563 roku wychwalany był przez swego ucznia i naśladowcę Giorgio Vasariego.

Pełna liryzmu scena, zakomponowana w stabilnym, cenionym w renesansie trójkącie, eksponuje na pierwszym planie Matkę Boską z Jezusem i Janem, zwanym później Chrzcicielem. Malcy przedstawieni zostali przez tego wytrawnego portecistę z wdziękiem rzadko osiąganym przez artystów, którzy nie zawsze radzili sobie z bardzo trudną sztuką przedstawiania dzieci. Dla Bronzina, podobnie jak dla innych manierystów, charakterystyczne są: chłodny odrealniający koloryt, gładki modelunek i karnacje jak z drogocennej kości słoniowej oraz głębokie osadzenie oczu, czasem dające niekorzystny efekt, jakby były podkrążone. Warto zwrócić uwagę na arystokratyczną elegancję ujęcia dłoni Madonny z książką oraz wysmakowany róż jej sukni i nieba z pomarańczowymi smugami – efekty typowe dla wczesnych prac malarza, gdy – analogicznie jak tu – przedstawiał figury na tle krajobrazowym. Niestety na skutek starzenia się barwników, a także niewłaściwego czyszczenia obrazu, szczątkowo zachowała się warstwa malarska płaszcza, a charakterystyczne tło krajobrazowe, zwłaszcza skała z krzakami, jest dziś brązowe, pierwotnie była to nietrwała zieleń miedziowa. Obraz został drastycznie przemalowany w XIX w. i dopiero w 1973 odsłonięto oryginalną warstwę malarską.

Obraz powstał po 1522, gdy Bronzino był uczniem i współpracownikiem Jacopa da Pontormo i ma związek z przechowywanymi w Uffizi rysunkami datowanymi na 1520-30. Inne egzemplarze tej kompozycji, znajdują się m.in. w renomowanych muzeach Florencji, Londynu, Mediolanu, Paryża, Wiednia, Nowego Jorku, świadcząc o powodzeniu, jakim się cieszyła. Nasz egzemplarz pochodzi ze zbiorów Teresy z Zamoyskich Czartoryskiej i do 1944 r. znajdował się w pałacu Błękitnym w Warszawie.
[Beata Lejman]

słowa kluczowe: Czartoryska, Teresa Janina z Zamoyskich (1902-1978)  |  Dzieciątko Jezus  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo religijne  |  malarstwo włoskie  |  Maria / Najświętsza Maria Panna  |  Matka Boska / Maria z Dzieciątkiem / Madonna (Maria / Najświętsza Maria Panna)  |  Pałac Błękitny, Warszawa (dawna lokalizacja)  |  pejzaż / krajobraz  |  św. Jan Chrzciciel  |  tematyka religijna