Półmisek z serwisu "łabędziego"

Półmisek owalny; na krótszych bokach dwa uchwyty w kształcie pędów sitowia, krawędź kołnierza sfalowana. Dekoracja reliefowa i malowana: w lustrze – w wysokim reliefie – przedstawienie pary łabędzi i dwu żurawi; kołnierz promieniście żłobkowany z malowanymi gałązkami i pojedynczymi indyjskimi kwiatami oraz herbem Brühl-Kolowrat-Krakowský. Kolory: cynober, żółty, zieleń, szary; konturowania elementów reliefu oraz bordiura wokół krawędzi – złote.

Półmisek jest jednym z elementów serwisu łabędziego, najsłynniejszej bodaj w dziejach zastawy. Wykonany został w miśnieńskiej manufakturze w latach 1738-1742 na zlecenie hrabiego Henryka Brühla. Projektantem był Johann Joachim Kaendler, z którym współpracowali Johann Friedrich Eberlein i Johann Gotlieb Ehder, z dużym współudziałem zleceniodawcy. Serwis był początkowo złożony z około 3000 elementów. Do końca II wojny światowej znajdował się w rodowym pałacu Brühlów w Brodach (woj. lubuskie). Rezydencja spłonęła w 1945 roku; naczynia uległy rozproszeniu, trafiając do licznych kolekcji na całym świecie. Malarska dekoracja zastawy jest skromna (drobne kwiaty oraz herby Brühla i żony, dyskretne złocenia), ma bowiem jedynie uzupełniać bogate zdobienia plastyczne. Motywy reliefowe pokrywają niemal każdą wolną płaszczyznę, zmieniając naczynie w małą rzeźbę. Tematyka przedstawień związana jest z żywiołem wody, a wiodącym motywem – para łabędzi i żuraw w sitowiu. Uchwyty i wsporniki przybrały kształty nimf, trytonów, syren. Na przykrywach tych najbardziej okazałych naczyń (teryny, cukiernice) umieszczono wielofiguralne kompozycje (głównie przedstawienia mitycznych bóstw morskich i rzecznych).

W kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu znajduje się także talerz z serwisu łabędziego. (numer inwentarzowy MNWr I-3000).
[Jolanta Sozańska]

słowa kluczowe: ceramika  |  łabędź (ptak)  |  porcelana miśnieńska  |  serwis łabędzi  |  sitowie (roślina)  |  żuraw (ptak)