Portret Bartholomäusa Mandla

Obraz przedstawia Bartholomaeusa Mandla (1531-1582), przełożonego wrocławskiego zgromadzenia szpitalników – kanoników regularnych Zakonu Świętego Krzyża i Czerwonej Gwiazdy, w latach 1567-1582 mistrza w klasztorze św. Macieja we Wrocławiu, inicjatora odnowy budynków klasztoru i kościoła.
Ukazany w półpostaci na neutralnym tle mężczyzna z prawą dłonią na blacie stojącego przed nim stołu to blondyn o krótko przystrzyżonym zaroście. Ubrany jest w czarny strój. Na głowie ma aksamitny biret magistra, na ramionach aksamitny płaszcz z wytłaczanym wzorem i z czerwonym emblematem zakonu na lewej piersi. Na czarnym kaftanie wyłożony jest kołnierzyk białej koszuli. Portretowany trzyma w lewej upierścienionej dłoni rękawiczki, klucz klasztorny i łańcuszek ze zdobioną filigranem balsamką – ażurową jubilerską kulką na pachnidło; w prawej ma inny podkreślający status przedmiot – złożoną chustę (mappa) z czarnym i złocistym haftem. Na blacie stołu stoi oprawna księga spięta metalowymi okuciami i leży okrągły stołowy zegar (godzina 17.15?).
U góry dwa okuciowe kartusze – lewy heraldyczny, prezentowany przez parę aniołków w locie, prawy inskrypcyjny. W kartuszu po lewej indywidualny herb portretowanego z polem dzielonym w pas, z monogramem BM/SM (Bartholomeus Mandel od św. Macieja), górą – z godłem zakonu, dołem ze snopem (Mandel). Ten sam herb odnajdujemy także na sygnecie. Inskrypcja po prawej określa godności portretowanego, jego wiek – 47 lat i podaje datę powstania malowanego z natury wizerunku – [15]78.
Dostojna elegancja, dumne, nieco wyniosłe spojrzenie na widza i zespół atrybutów akcentują wysoki status społeczny modela. Zegar na stole może być jednocześnie symbolem wanitatywnym, przypominając o przemijaniu czasu i ziemskiej chwały.
Pod względem artystycznym portret był sytuowany w kręgu wpływów północnoniemieckich ze wskazaniem na Hansa Holbeina mł. (Kat. SMdbK), a następnie raczej południowoniemieckich – Augsburga i Christopha Ambergera (Steinborn 2000).
Inne portrety Mandla znamy z medalu (1572) oraz całopostaciowej kamiennej płaskorzeźby na jego epitafium (1582).
[Marek Pierzchała]

osoba przedstawiona: Mandel, Bartholomaeus (1531-1582) – mistrz w klasztorze św. Macieja we Wrocławiu

słowa kluczowe: beret  |  biżuteria (akcesorium ubioru)  |  duchowny (zawód)  |  Gabinet Sztuki i Starożytności Uniwersytetu Wrocławskiego / Kunst- und Antikenkabinett der Königlichen Universität zu Breslau (instytucja)  |  haft  |  herb  |  kartusz  |  klasztor Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą we Wrocławiu (dawna lokalizacja)  |  klucz  |  Krzyżowcy z Czerwoną Gwiazdą (zakon)  |  księga / książka (ikonografia)  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo śląskie  |  Mandel (herb)  |  mężczyzna  |  ornament okuciowy  |  pierścień  |  portret  |  portret męski  |  rękawiczka  |  zegar