Portret Kazimiery ze Skoraszewskich Żółtowskiej

Autor obrazu Franciszek Ksawery Lampi był synem działającego w Polsce krótko, w latach 1788-1791, portrecisty Jana Chrzciciela Lampiego (1751-1830). Lampi syn, ukończywszy studia w Wiedniu i osiadł w roku 1815 w Warszawie. Na jakiś czas opuścił ją po powstaniu listopadowym, a zmieniając miejsca pobytu pracował m.in. we Wrocławiu. Malował obrazy o różnorodnej tematyce, ale najbardziej znany jest jako portrecista warszawskich elit, szczególnie jako autor dyskretnie idealizowanych wizerunków kobiet. To portrety utrzymane w delikatnej gamie barwnej, zazwyczaj ujęte w popiersiu lub w półpostaci, na tle pejzażu. Romantyczno-sentymentalny wdzięk modelek nierzadko podkreślają u niego zwiewne muślinowe lub tiulowe welony-szale – motyw podchwycony od wziętego francuskiego portrecisty Jeana-Baptiste Isabey’a (1767-1855). W interpretacji Lampiego łączą one w jedną sytuacyjną całość modelkę z plenerowym tłem, sygnalizując łagodny powiew wiatru, który równoważy pracownianą rzetelność fizjonomii.

Portret ukazuje łagodnie uśmiechniętą szatynkę o szarych oczach, kobietę już nie pierwszej młodości. Portretowaną jest Kazimiera ze Skoraszewskich (około 1781-1829), żona Edwarda Józefa Benedykta Żółtowskiego (1875-1842). Być może równocześnie został namalowany przez Lampiego wizerunek ich młodej, może jeszcze nastoletniej, córki – obraz w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie). Na naszym portrecie kobieta ubrana jest w lekką białą sukienkę o empirowej jeszcze, klasycyzującej stylistyce, a przed chłodem na wieczornym spacerze osłania ją niebieski, zapewne kaszmirowy szal.

Mąż Kazimiery brał udział w powstaniu kościuszkowskim, walczył w legionach polskich we Włoszech oraz w kolejnych kampaniach napoleońskich. Uczestniczył w bitwach pod dowództwem Henryka Dąbrowskiego (m.in. w kampanii z roku 1812). Został ranny w bitwie pod Lipskiem, a później służył w armii Królestwa Polskiego. W powstaniu listopadowym organizował oddziały powstańców na Lubelszczyźnie. Był też członkiem loży wolnomularskiej. Natomiast córka Żółtowskich Magdalena (Nina) Łuszczewska (1806-1869) wraz z mężem prowadziła w Warszawie po upadku powstania salon artystyczno-literacki, gdzie m.in. debiutowała jako poetycka improwizatorka, jej córka, a wnuczka Kazimiery – Jadwiga, bardziej znana pod pseudonimem literackim Deotyma, a pamiętana dziś jako autorka romansowo-historycznej powieści Panienka z okienka.
Po konserwacji obraz znajdzie się na Galerii Sztuki Polskiej XVII-XIX wieku.
[Marek Pierzchała]

osoba przedstawiona: Żółtowska, Kazimiera z domu Skoraszewska (ca 1781-1828)

słowa kluczowe: malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo polskie  |  pejzaż / krajobraz  |  portret kobiecy