Portret kobiety z rodziny Schilling

Młoda kobieta ukazana w półpostaci, ubrana zgodnie modą hiszpańską ma na sobie czarną suknię o staniku przylegającym do figury, z wąskimi długimi rękawami o białych mankietach z czarnym pasowym haftem. Wąski, ale głęboki dekolt odkrywa cienka tkanina białej koszuli z wysokim aż po nasadę ucha, sztywnym kołnierzykiem. Podobnie wysoki kołnierz ma krótka czarna pelerynka na ramionach. Czerń kontrastuje z wąskim złocistym fartuszkiem wykończonym na brzuchu koronkową wstawką z haftem, ze srebrną, metaliczną nitką oraz z bogatą biżuterią. Haftowany perłami złocisty czepek kryjący włosy uzupełnia czarna toczenica sadzona klejnotami. Przy dekolcie miękko układają się sięgające niemal do pasa trzy misternie plecione złote łańcuchy. Na lewej ręce widać potrójną bransoletę z korali, a na dwóch palcach pierścienie. Przy prawym boku zwisa od jubilerskiego pasa opadającego z lewego biodra, przycięta krawędzią kompozycji, a ozdobnie oprawiona przez złotnika torebka-jałmużniczka.
Herb w prawym górnym rogu wskazuje, że kobieta należy do rodziny Schilling. Najpewniej to jedna z czterech córek urodzonego w Krakowie Daniela Schillinga (1506-1563), który dzięki operacjom finansowym wszedł w kręgi wrocławskiego patrycjatu. Jego pierwszą żoną była Hedwig Rehdiger (1520-1557), drugą – poślubiona w 1558 Apolonia Reichel (+1559). Znamy niestety imiona tylko dwóch córek Daniela Schillinga: Anny (+1595), żony Sebalda Sauermanna (+1577), oraz Margarethe (+1570), 1567 żony Kaspara Büttnera, 1569 żony Marcusa von Uthmann und Schmolz (+1582). Na kamiennym epitafium samego Daniela w kościele św. Elżbiety również tylko przy dwóch córkach zaznaczono herbami ich wcześniejsze zamążpójcie (kamienna płaskorzeźba nie zachowała niestety malowanych w medalionach znaków heraldycznych).
Napis na obrazie określa datę jego powstania 1567 i wiek portretowanej – 26 lat, musiała więc urodzić się w 1541 r. Biorąc pod uwagę dość konsekwentnie przestrzeganą przez wrocławski patrycjat zasadę, by panny wydawać za mąż w wieku lat 18, portretowana powinna być jedną z córek identyfikowanych już mężowskim herbem na epitafium a za mąż wyszła około roku 1559, cztery lata przed czasem powstania epitafium ojca. Z kolei ze względu na wiek portretowanej nie może to być zbyt młoda Margarethe, w 1567 roku musiała mieć ok. 18 lat, a więc urodzona ok. 1549. Oczywiście jej małżeństwa zawartego w roku 1567 epitafium ojca z 1563 nie może jeszcze uwzględniać, bo miała wtedy lat ok. 14. Nie wiemy zatem czy na portrecie przedstawiona jest wspomniana wyżej Anna Sauermann, czy jej nieznana nam z imienia siostra, na epitafium ojca uwzględniona również jako mężatka.
Z wywodów powyższych wynikać zdaje się, że nie jest to portret narzeczeński, choć kompozycja może wskazywać, że był on pomyślany do zestawienia z portretem mężczyzny po lewej. Ku takim narzeczeńskim konwencjom wiódł strój kobiety nie przypominający oficjalnych "kościołowych" strojów mężatek na epitafiach – tylko panny występują na nich w strojach mniej formalnych. Taki oficjalny strój ma na sobie przecież wdowa Gertruda Kulmann (1544), ale i tamten wizerunek ma pochodzenie kościelne.
Przy naszej nikłej wiedzy o funkcjonowaniu we Wrocławiu par portretów o charakterze bardziej prywatnym możemy dla porównania przywołać jedynie późniejsze nieco malowane w roku 1582, niezachowane niestety, ale znane z archiwalnych fotografii portrety pastora Johannesa Fleischera (1539-1593) i jego żony Anny Georg. Pastor jest scharakteryzowany strojem jako duchowny, ale jego żona nosi się bardziej prywatnie, z hiszpańska, wciąż jeszcze podobnie do naszej Schillingówny, choć obcisłe, zdecydowanie jasne rękawy nie należą do ciemnej sukni z pelerynką, ale może do koszuli z podobnym wysokim kołnierzykiem.

Osoba upamiętniona:
• Schilling, Anna ? (+1595), żona Sebalda Sauermanna
[Marek Pierzchała]

słowa kluczowe: biżuteria (akcesorium ubioru)  |  czepiec  |  kobieta  |  perła  |  pierścień  |  portret  |  portret kobiecy  |  Schilling (herb)  |  Schilling – rodzina  |  Schilling, Anna (?-1595)  |  Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności (Wrocław) / Schlesisches Museum für Kunstgewerbe und Altertümer (Breslau)  |  torebka (akcesorium ubioru)