Stół

Stół z eliptycznym blatem, wsparty na czterech kabriolowo wygiętych nogach z łączynami.

Nogi stolika dekorowane rzeźbionym ażurowym ornamentem roślinnym, zakończone wolutowymi stopami na obcasie oraz rzeźbionymi wizerunkami ptaków. W dolnej partii nogi zespolone łączyną w kształcie litery "X", z listwami dekorowanymi wycinanymi wolutami oraz ornamentem perełkowym. Oskrzynienie eliptyczne, rozszerzające się ku dołowi i wystające mocno poza blat, zakończone u dołu faliście, a zdobione rzeźbionym ażurowym ornamentem roślinnym. Blat z centralnie umieszczonym owalnym polem, obwiedzionym wąską, płasko rzeźbioną ramką z motywami wici roślinnej i ptaków. Przy brzegu blatu szeroki pas z rzeźbionymi przedstawieniami zwierząt (słoni, krokodyli, węży, małp i tygrysów) wplecionymi w ornament roślinny.

Stół zdobiony w sposób charakterystyczny dla meblarstwa indyjskiego, w którym niemal wszystkie powierzchnie mebla pokrywa się ażurową snycerką, przypominającą wzór koronki. Jedynie blat stołu, ze względów praktycznych, ma gładką powierzchnię, a jego rzeźbienia są bardzo płaskie. Ten typ stołu z owalnym (czasami kolistym) blatem najczęściej wykonywano w komplecie z fotelami i kanapą, bardzo bogato dekorowanymi ażurowymi rzeźbieniami, podobnie jak nogi w opisywanym stole. Forma foteli nawiązywała do sprzętów angielskich epoki wiktoriańskiej.

Forma nawiązuje do sprzętów angielskich, które stały się modne w Indiach od lat 60. XIX wieku pod wpływem włączenia Indii do królestwa Wielkiej Brytanii w 1858 roku. Zjawisko to było zabiegiem komercyjnym ówczesnych indyjskich wytwórców – specjalnie zapożyczali oni formy europejskie, żeby zapewnić popyt na sprzęty indyjskie w Anglii i Europie. Produkowane w drugiej połowie XIX wieku bogato rzeźbione sprzęty inspirowane brytyjskimi wzorcami stylowymi nazywano "Bombaj Blackwood" (określenie nawiązujące do miasta, gdzie odbywała się głównie produkcja, i potocznej nazwy gatunku drewna, z którego wytwarzano meble). Powstawały wówczas utrzymane w tej stylistyce zestawy mebli składające się z foteli, kanapy i stolików.

Meble te były wyrobem luksusowym, sprowadzanym do Europy jako wyposażenie modnych w drugiej połowie XIX wieku orientalnych gabinetów lub apartamentów. Przykładem mogą być sprzęty bardzo zbliżone do opisywanych zabytków: fotele stanowiące wystrój Pałacu Monserrate w Sintrze w Portugalii (jego właścicielem był angielski milioner Francis Cook) i fotele z wybudowanego w 1883 roku Pałacu Peles w miejscowości Sinaia w Rumunii (należał do króla Rumunii Karola I; zobacz: E. Gaillard, M. Walter, A Taste for the Exotic. Orientalist Interiors, London 2011, s. 158-159, 164-165). Podobny orientalny fotel można też zauważyć na archiwalnej fotografii wnętrza zamku w Mosznej (jego właścicielem była w latach 1866-1945 bogata rodzina przemysłowców Tiele-Wincklerów; zobacz: J. von Golitschek, Schlesien. Land der Schlösser, Bde 1-2, München 1988. t. 2, s. 28).

Na szczególną uwagę zasługuje w omawianych meblach drewno, z którego je wykonano – dalbergia latifolia (czarnodrzew). Ma charakterystyczną, czarną barwę (stąd nazwa potoczna blackwood), dużą twardość i ciężar, odporność na warunki atmosferyczne i owady. Występuje w południowych i południowo-wschodnich Indiach. To egzotyczne drewno, które dzięki swoim właściwościom było popularnym materiałem do produkcji indyjskich mebli, z całą pewnością wzbudzało wielkie zainteresowanie Europejczyków i tłumaczy wielki popyt na wykonane z niego sprzęty.

Opisywany stół stanowi komplet z dwoma fotelami (nr inw. MNWr IV-776 i MNWr IV-777).
[Małgorzata Korżel-Kraśna]

słowa kluczowe: ażur (motyw dekoracyjny)  |  dekoracja orientalna  |  dekoracja roślinna  |  krokodyl (zwierzę)  |  małpa (zwierzę)  |  meblarstwo (dziedzina działalności)  |  ptak  |  rzemiosło artystyczne (dziedzina działalności)  |  słoń (zwierzę)  |  sztuka indyjska  |  tygrys (zwierzę)  |  wąż (zwierzę)  |  woluta