Indeks Twórców

Tron Łaski

warsztat: Pracownia Mistrza Zaśnięcia Marii z Košatek

datowanie: przed 1350

miejsce powstania: nieznane

miejsce znalezienia: Świerzawa (pow. złotoryjski; woj. dolnośląskie), Dolny Śląsk

rodzaj: obraz

materiał: drewno dębowe, złoto płatkowe / folia złota

technika: radełkowanie, puncowanie, tempera, złocenie

wymiary: wys. 56,4 x szer. 38,6 cm

napis:

Napis na tablicy na krzyżu: "INRI". Na odwrociu obrazu napisy białą farbą: "177", "1<...>", "Wrocław Muz. Diecezjalne", nalepki z napisami: "Diözes. Museum 1. / Aus der Pfarrei / Schönau a/Katzbach / Septbr. 1898" ołówkiem kopiowym i czarnym atramentem, "aus Schönau" czarnym atramentem, z napisem na maszynie: "Dyrekcja Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu / Nr Ks. Dep. <...>57" i okrągłym stemplem z godłem państwowym i napisem w otoku "Dyrekcja Państw. Zbiorów Sztuki na Wawelu" oraz przyczepiona pinezką karteczka z napisem czarnym atramentem "No 1" oraz z pieczęcią z herbem biskupstwa wrocławskiego i napisem w otoku "ARCHIV ZU BRESLAU - FÜRST. BISCHOFL. DIÖZESAN".

Białostocki, J., Walicki, M., Malarstwo europejskie w zbiorach polskich, Warszawa 1955, Białostocki
Braune, H., Wiese, E., Schlesische Malerei und Plastik des Mittelalters. Kritischer Katalog der Ausstellung in Breslau 1926, Leipzig 1929, s. 77, poz. kat. 167, il.165
Buchner, E., Schlesische Malerei und Plastik des Mittelalters. Ausstellung in Breslau (August–October 1926), "Zeitschrift für bildende Kunst", z. 8, r. 60, 1926-1927, s. 187
W. Deusch, Deutsche Malerei des dreizehnten und vierzehnten Jahrhunderts. Die Frühzeit der Tafelmalerei, Berlin 1940, s. 14- 25, il. 53
Dobrowolski, T., Sztuka na Śląsku, Katowice 1948, s. 140, il. 65
T. Dobrowolski, Śląskie malarstwo ścienne i sztalugowe do początku XV w., [w:] Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, red. W. Semkowicz, t. 3, Kraków 1936, s. 124, il. XXXVIII
R. Ernst, Beiträge zur Kenntnis der Tafelmalerei Böhmens im 14. und am Anfang des 15. Jahrhunderts, Prag 1912, s. 12, il. XVIII
A. Fedorowicz, Malarstwo XIV i pocz. XV w., t. 1, Wrocław 1964, seria Śląska Sztuka Średniowieczna, s. nlb., il. nlb
Frey, D., Schlesiens Künstlerisches Antlitz, "Die Hohe Strasse. Schlesische Jahrbücher für deutsche Art und Kunst im Ostraum", z. 1, 1938, s. 33
M. Frinta, Medieval Bohemica: addenda et subtrahenda, "Acta Historiae Artium Academiae Scientiarum Hungaricae", z. 26, 1980, s. 15
J. Gottschalk, Die älteste Bilderhandschrift mit den Quellen zum Leben der heiligen Hedwig im Auftrage des Herzogs Ludwig I. von Liegnitz und Brieg im Jahr 1353 vollendete, "Aachener Kunstblätter", z. 34, Düsseldorf 1967, s. 158, il. 12, przyp. 158
Guldan-Klamecka, Bożena, Ziomecka, Anna, Sztuka na Śląsku XII-XVI w. Katalog zbiorów, Wrocław 2003, seria Katalogi zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, s. 207-208, kat. 3
J. Jungnitz, Zwei Tafelbilder aus der böhmischen Malerschule des 14. Jahrhunderts im Breslauer Diözesanmuseum, "Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift. Zeitschrift des Schlesischen Altertumsvereins, N.F.: Jahrbuch des Schlesischen Museums für Kunstgewerbe und Altertümer", r. 5, 1909, s. 75-76
A. Karłowska-Kamzowa, Dyptyk księcia Ludwika legnicko-brzeskiego. Ze studiów nad początkami malarstwa tablicowego na Śląsku, "Roczniki Sztuki Śląskiej", z. 7, Wrocław 1970, s.143-146, il. 1
A. Karłowska-Kamzowa, Fundacje artystyczne księcia Ludwika I brzeskiego. Studia nad rozwojem świadomości historycznej na Śląsku w XIV-XVIII w., Opole 1970, s. 49, 50
A. Karłowska-Kamzowa, Malarstwo śląskie 1250-1450, Wrocław 1979, s. 24
Kębłowski, J., Dzieje sztuki polskiej. Panorama zjawisk od zarania do współczesności, Warszawa 1987, s. 43
Kębłowski, J., Polska sztuka gotycka, Warszawa 1976, s. 192, 194
A. Kutal, České gotícké umění, Praha 1972, s. 57
F. Landsberger, Ein Kapitel schlesischer Malerei, [w:] Kunst in Schlesien, Berlin 1927, s. 206
A. Matejček, J. Pešina, La peinture gothique tcheque 1350-1450, Prague 1950, s. 18, 46, il. 37
Śląsk – perła w koronie czeskiej. Trzy okresy świetności w relacjach artystycznych Śląska i Czech, red. A. Niedzielenko, V. Vlnas , Praha 2006, s. 116, poz. kat. 1.4.15
A. Nowack, Führer durch das Erzbischöfl. Diözesanmuseum in Breslau, Breslau 1932, poz. kat. 124, il. 3
M. Otto-Michałowska, Gotyckie malarstwo tablicowe w Polsce, Warszawa 1982, s. nlb., nr 1
J. Pešina, Česka gotická deskova malba, Praha 1976, s. 14
J. Pešina, Deskova malba, [w:] České uměni gotické 1350-1420, red. J. Pešina, Praha 1970, s. 215-216
J. Pešina, Desková malba, [w:] Dějiny Českého Výtvarného Uměni od počátku do konce Středověku, t. 2, cz. 1, Praha 1984, s. 355-358
J. Pešina, Die Tafelmalerei, Prag und Böhmen, [w:] Die Parler und der Schöne Stil 1350-1400. Europäische Kunst unter den Luxemburgern. Ein Handbuch zur Ausstellung des Schnütgen-Museums in der Kunsthalle Köln, red. A. Legner, t. 2, Köln 1978, s. 758, il. nlb
G. Schmidt, Malerei bis 1450, Tafelmalerei – Wandmalerei – Buchmalerei, [w:] Gotik in Böhmen, red. K.M. Swoboda, München 1969, s. 178, il. 140
A. Stange, Deutsche Malerei der Gotik, t. 1: Die Zeit vom 1250 bis 1350, Berlin-München 1924, s. 182, il. 182
K. Stejskal, Osobnost mistra emauzskěho cyklu, [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Europie środkowo-wschodniej. Materiały konferencji naukowej Instytutu Historii Sztuki (Poznań 20-23 X 1975), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, red. A. Karłowska-Kamzowa, cz. 8, Poznań 1977, seria Seria Historia Sztuki, s. 73-74
E. G. Troche, Das erste Jahrhundert schlesischer Tafelmalerei, "Die Hohe Strasse. Schlesische Jahrbücher für deutsche Art und Kunst im Ostraum", z. 1, 1938, s. 104-106, il. nlb.
Wojturski, Grzegorz, Sztuka Śląska XII-XVI w. Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Przewodnik., Wrocław 2012, s. 24-25, il. s. 25
Ziomecka, Anna, Śląskie malarstwo gotyckie. Zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Wrocław 1986, s. 28-30, poz. kat. 1

pochodzenie: 1974, przekaz

na ekspozycji: Sztuka Śląska Średniowieczna XII-XVI w., sala I, Gmach Główny MNWr

Muzeum Narodowe we Wrocławiu Galeria Sztuki XII–XV w.

numer inwentarza: MNWr XI-341

prawa autorskie do obiektu: DOMENA PUBLICZNA

permalink: https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/obiekt/p/mnwr_xi-341

Należące do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu przedstawienie "Tronu Łaski", odnalezione w XIX wieku na plebanii kościoła w Świerzawie, dziś najczęściej uznaje się za powstałe niedługo przed rokiem 1350. Mimo iż nieznane jest miejsce jego pierwotnego pochodzenia, wskazuje się na pewne związki między innymi z malarstwem czeskim i sieneńskim, które nieobce były twórcy tego przedstawienia.

To niewielkie dzieło, wykonane z ogromną precyzją oraz niezwykle przemyślanym zakomponowaniem użytych barw, do naszych czasów zachowało się w oryginalnej ramie. Po jej prawej stronie, na bocznej krawędzi, widoczne są niewielkie otwory świadczące o pierwotnym umiejscowieniu zawiasów, które najpewniej łączyły "Tron Łaski" z drugim skrzydłem. Możliwość ta skłaniałaby do uznania omawianego tu panelu za jedno ze skrzydeł niewielkiego, przenośnego ołtarzyka.

Niemal całą powierzchnię tego wyjątkowego dzieła zajmuje zmonumentalizowana, zasiadająca na tronie postać Boga Ojca przytrzymującego przed sobą krzyż z Chrystusem. Na szczycie jego pionowej belki dostrzec można niewielkie przedstawienie Ducha Świętego pod postacią gołębicy. Dodatkowo, trynitarną symbolikę przedstawienia podkreśla tron na którym zasiada Bóg Ojciec. Zarówno po prawej, jak i lewej jego stronie wyobrażone zostały dwa mniejsze siedziska o ażurowych zapleckach, naśladujące swym kształtem centralną ławę. Wykorzystany w tym dziele sposób ujęcia Trójcy Świętej, zwany Tronem Łaski, nawiązuje do słów zawartych w liście św. Piotra do Rzymian (3, 25) oraz do Hebrajczyków (4, 16) wedle których Bóg, w obecności Ducha Świętego, ukazuje męczeńską śmierć Chrystusa jako znak pojednania. To właśnie z użytego tam określenia "Thronus Gratiae" wywodzi się nazwa tego motywu ikonograficznego.

Złożone znaczenie wspomnianego zabytku skłania do uznania go za dedykowane odpowiednio wykształconemu odbiorcy. Alicja Karłowska-Kamzowa wysunęła hipotezę, że przedstawienie to – pierwotnie w formie dyptyku – należeć mogło do księcia Ludwika I brzeskiego. Badaczka zwróciła również uwagę, że książęcy testament zawiera informacje o posiadanym przez Ludwika przenośnym ołtarzyku. Być może – choć jest to jedynie hipoteza – przechowywane w Muzeum Narodowym we Wrocławiu przedstawienie Tronu Łaski wiązać można z tym właśnie obiektem. Co więcej, pośrednio związku z książęcym mecenatem dowodzić może niezwykle częsty w fundacjach Ludwika I zwrot ku Trójcy Świętej.
[Agata Stasińska]

słowa kluczowe: Bóg Ojciec (Chrześcijaństwo) | Chrystus Ukrzyżowany | Duch Święty / Gołębica Ducha Świętego | gotyk | Ludwik I brzeski (ca 1313/1321 – 1398) – książę namysłowski, legnicki, lubiński, brzesko-oławski, chojnowski | tron | Tron Łaski, Bóg Ojciec trzyma krucyfiks (Bóg Ojciec trzyma ukrzyżowanego lub martwego Jezusa; Bóg Ojciec i Chrystus jako osoby, Duch Św. jako gołębica)

Ciesz się sztuką! Pracownia Mistrza Zaśnięcia Marii z Košatek, Obraz Tronu Łaski, przed 1350

Tron Łaski

Ustawienia prywatności (cookies)

Niezbędne (2)

Statystyka (4)

Funkcjonalne (2)