Tronująca Maria z Dzieciątkiem na lwach (Madonna ze Skarbimierza)

Znajdująca się we wrocławskich zbiorach figura uważana jest za najlepszy przykład dzieła powstałego w kręgu Madonn na Lwach. Uznaje się ją za powstałą we Wrocławiu i wiąże z dziełami pracowni Figur Apostołów z kościoła pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Z uwagi na wysoką klasę oraz wyjątkową ikonografię rzeźby jej fundatora najpewniej poszukiwać należy wśród przedstawicieli intelektualnej elity ówczesnego Wrocławia, która docenić mogła skomplikowaną i wyrafinowaną formę tego dzieła.

Stanowiąca dominującą postać grupy Madonna zasiada na poduszce położonej na ławie o smukłych nóżkach. Jej twarz jest okrągła, zastygła w szerokim uśmiechu charakterystycznym dla przedstawień tego kręgu. Uformowane w ciasno splecione loki włosy Marii przykrywa welon podtrzymywany przez diadem. Na jej prawym kolanie stoi dzieciątko odziane od pasa w dół w długą, złoconą szatę. Gestem prawej ręki błogosławi wiernym. Stopy małego Jezusa, pobodnie jak trzymane przez Madonnę berło, podpierają dwaj aniołowie. Klęczą oni na przedstawieniach lwów – na jednym z nich również Madonna opiera swoją stopę. To właśnie ich pojawienie się sprawia, że reprezentowane przez wrocławską grupę ujęcie ikonograficzne nazywane bywa również Marią na Lwim Tronie.

Symbolika tych przedstawień jest niejednoznaczna, co wiążę się między innymi z wieloma, niekiedy przeciwstawnymi sposobami interpretacji lwów w ikonografii chrześcijańskiej. W jednej z nich zwierze to może stanowić symbol pokonanego zła, Szatana (szczególnie gdy bestia przedstawiona została jako szczerząca kły lub prężąca grzbiet). Lew bywa jednak również symbolem władzy i sprawiedliwego prawa, towarzyszem i atrybutem władców.

W przypadku omawianej figury ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu – z uwagi na potulność zwierząt oraz ich łagodny wyraz pysków – przychylić należy się więc do drugiego, pozytywnego znaczenia obecności tych zwierząt. Co więcej, na ich grzbietach wciąż można dostrzec resztki srebra pokrytego złotymi laserunkami. Barwa ta, kojarzona z tym co boskie i niebiańskie, dodatkowo odwodzi tu od zinterpretowania zwierząt jako symbolu zła.

Pojawienie się spokojnych, pokornych zwierząt spoczywających pod stopami Marii interpretowane jest często jako ilustracja starotestamentowego proroctwa Jakuba dotyczącego nowego Lwa Judy, który – za sprawą Wcielenia – został wywiedziony z rodu Dawida przez Marię. Sposób ustawienia zwierząt po obu stronach tronu Madonny nasuwa również skojarzenie z Tronem Salomona opisanym w Starym Testamencie (2 Krn 9, 17-19). W tym przypadku miałby on przyjąć jednak formę zredukowaną w stosunku do biblijnego opisu, a pojawiające się przy jego poręczach lwy pełniłyby tu funkcję podnóżków. W takim ujęciu przedstawienie Marii wiąże się również z ikonografią "Sedes Sapientiae" – Madonna zasiadając na tronie, sama równocześnie stanowi tron dla Chrystusa trzymanego na swoich kolanach.
[Agata Stasińska]

słowa kluczowe: anioł  |  gotyk  |  Granier, F. (fl. ca 1888) – malarz, konserwator  |  lew (zwierzę)  |  Madonna na lwach (Matka Boska / Maria z Dzieciątkiem / Madonna / Bogurodzica)  |  Matka Boska / Maria z Dzieciątkiem / Madonna (Maria / Najświętsza Maria Panna)  |  Skarbimierz (woj. opolskie)  |  tron