De Porceleyne Fles (Delft; wytwórnia fajansu; 1653-)

De Porceleyne Fles (De Koninklijke Porceleyne Fles) to jedna z dwóch niderlandzkich wytwórni fajansu, które działają nadal od czasów założenia w XVII wieku. W 2003 roku minęło 350 lat od zarejestrowania pod tą nazwą warsztatu w gildii świętego Łukasza (1653 rok), uruchomionego zapewne nieco wcześniej przez Davida Tonisz. van Pieta we własnym domu. Zakład krótko był własnością rodziny – w 1655 roku nabyli go Wouter van Eenhoorn i Quirijn Aldertsz. van Kleijnoven. Van Kleijnoven z powodzeniem kierował nim do 1697 roku. W asortymencie przeważały naczynia użytkowe dość prosto zdobione, co zapewniało klientów. Renomę utrzymano w XVIII wieku, a ofertę rozszerzono o naczynia luksusowe.

Wytwórnia przetrwała lata kryzysu w 2. połowie stulecia. Produkcję kontynuowano w XIX wieku; w 1840 roku Porceleyne Fles była jedyną działającą w Delfcie fajansarnią, aczkolwiek w odpowiedzi na wymagania rynku zaprzestano wytwarzania tradycyjnej masy, wprowadzając fajans delikatny, naśladujący modne angielskie creamwares. W latach 60. w asortymencie pojawiły się naczynia kamionkowe. Duże znaczenie dla stylistyki wytwórni miały nurty historyczne, zwłaszcza zainteresowanie czasami Złotego Wieku (XVII wiek) rodzimej sztuki. Joost Thooft (1844–1890), który kupił zakład w 1876 roku zamierzał powrócić do produkcji dawnych wzorów, naczyń biało-kobaltowych ręcznie malowanych (Delfts blauw). Nad poziomem artystycznym czuwał Cornelis Tulk (1803–1893), później Adolf le Comte (1850–1921). W 1877 roku wprowadzono obowiązującą do dziś sygnaturę – rysunek butli ponad monogramem JT. Po przekształceniu w 1904 roku formy własności na korporację jednym z pierwszych jej dyrektorów został Abel Labouchere, którego nazwisko jest niekiedy przywoływane w nazwach zakładu (Thooft & Labouchere). Ostateczną nobilitacją było nadanie wytwórni w 1919 roku przez królową Wilhelminę tytułu manufaktury królewskiej – De Koninklijke Porceleyne Fles. Skopiowanie na dużym talerzu w 1896 roku zimowego pejzażu z wiatrakami, namalowanego przez Louisa Apola, zapoczątkowało najbardziej bodaj popularną linię wzorniczą wytwórni. Widoki płaskich pól z centralnie umieszczonym nadwodnym młynem, wiatrakiem, z kępą drzew i pasącym się bydłem albo mariny z samotną łódką lub rybackimi kutrami – malowano na wszystkich typach naczyń. Czasami na kompletach talerzy pojawiały się cykle według obrazów artystów Szkoły Haskiej.
[Jolanta Soańska]

słowniki wzorcowe i inne

GND RKDArtists& VIAF