Platzer, Johann Georg (1704-1761)

Urodzony w San Michele d’Appiano (Tyrol Południowy) w 1704 roku, zmarł w San Michele d’Appiano w 1761. Syn malarza Johanna Viktora Plazera (1665-1708), pochodził z rodziny artystycznej. W związku z wczesną śmiercią ojca został wykształcony przez ojczyma, Josepha Antona Kösslera, a później wuja, Christopha Plazera, malarza dworu książęcego w Pasawie. Od 1721 działał w Wiedniu, gdzie w latach 1726-1728 i 1730-1733 studiował w Akademii. Zaprzyjaźnił się z rówieśnikiem Franzem Christophem Janneckiem, który pod jego wpływem wyspecjalizował się w malowaniu wirtuozowskich obrazów gabinetowych. Platzer nie miał pomocników, wszystkie prace tworzył własnoręcznie, co potwierdzają źródła. Około 1755 roku, będąc zamożnym człowiekiem u szczytu powodzenia, gdy na skutek przebytego udaru mózgu ręka zaczęła odmawiać mu posłuszeństwa, zrezygnował z kariery i wrócił do rodzinnego miasta. Platzer jest reprezentantem wiedeńskiego rokoka, znanym przede wszystkim ze swoich wielofigurowych scen towarzyskich, zwanych też konwersacjami, malowanych z wielką precyzją na miedzi. Te kunsztowne prace oddają zmysłową atmosferę ówczesnych salonów wiedeńskich, ich wyrafinowanie i przepych oraz typowe rozrywki. Nie są to jednak przedstawienia rodzajowe, lecz raczej rozmaite alegorie, chętnie prezentowane przez malarza w zestawach tematyczno-kompozycyjnych. Idealizowane i zwykle typizowane postacie przedstawiał Platzer w wytwornych kostiumach z różnych epok, często teatralnych, nawiązujących do mody niderlandzko-francuskiej z XVII wieku, o dowolnie dobranych detalach stroju i kosztownej biżuterii. Aranżowana sceneria, w której grupował figury, obfituje w dzieła sztuki i rzemiosła: barwne kobierce, draperie, kosztowne zegary, a także egzotyczne drzewa i zwierzęta. Ten tworzony przez artystę luksusowy, pełen przepychu świat przedstawiany jest jakby w ujęciu pozaczasowym. Wśród podejmowanych przez Platzera tematów były tzw. historie, często w postaci scen mitologicznych (np. Solon u Krezusa, Walka Lapitów z centaurami, Bacchanalia, Olimp, Porwanie Heleny), biblijnych (Zemsta Samsona, Pokłon Trzech Króli) lub inspirowanych literaturą. Prace, które stworzył w ciągu 30 lat bardzo wyrównanej twórczości, drobiazgowo wypracowane, emaliersko wykończone, cieszyły się dużym powodzeniem wśród wyższych warstw społeczeństwa, szczególnie w gronie wielbicieli malarstwa niderlandzkich "małych mistrzów". Tam też należy szukać korzeni twórczości Platzera, wśród geselschapje Davida Vinckboonsa i Willema Buytewecha Starszego, antwerpskich pracowni Jana Brueghela Starszego, Davida Teniersa Młodszego, Franckenów, Simona de Vosa, Hieronymusa Janssensa, Gerarda Thomasa, Balthasara van den Bosschego czy wreszcie lejdejskich fijnschilders – od Gerarda Dou przez Mierisów po Werffów. Jego pełne galanterii i świetliste kompozycje pozostawały też pod wpływem dworskiego nurtu sztuki francuskiej (Caspar Netscher, Boucher, może też Watteau, Lancret, de Troy), która w XVIII wieku dyktowała modę całej Europie. Wskazuje się także na Włochów jako źródło inspiracji wymieniając zwłaszcza osiadłych w Wiedniu Galli-Bibienów (szczególnie scenografie Giuseppego). Jasna i szeroka paleta barwna Platzera o wyszukanych tonach mieści się w nurcie rokoka, sięga on zarazem retrospekcyjnie do estetyki manieryzmu: porcelanowo gładkich, rudolfińskich obrazów z około 1600. Pod koniec życia malował pozbawione precyzji obrazy, noszące znamię jego choroby objawiającej się drżeniem rąk.
[Beata Lejman]

słowniki wzorcowe i inne

GND ISNI RKDArtists& ULAN VIAF