Chrystus w Ogrójcu

Modlitwa Chrystusa w ogrodzie Getsemani poprzedzała pojmanie i mękę. To moment zawahania, gdy Chrystus doświadcza ludzkiego lęku przed cierpieniem i okrutną śmiercią, ale stawia ponad nim wolę Ojca i przyjmuje symboliczny kielich goryczy (Mt 26, 39 i 42; Mk 14, 36; Łk 22, 41-44; J 18, 11), który na obrazie podaje mu anioł.

Kloss wskazuje, że dzieło omawiane oraz malowidło obecnie uznawane za zaginione z cyklu Drogi Krzyżowej z kościoła klasztornego w Krzeszowie powtarzają kompozycyjny schemat rysunku piątej stacji Krzeszowskiego modlitewnika pasyjnego z 1682 r. (Kloss 1934). W stosunku do szkicu Willmanna obraz wykazuje znaczące modyfikacje. Inny jest gest prawej dłoni, głowa jest mniej odchylona do tyłu i nastąpiło wysunięcie do przodu postaci Chrystusa, wypełniającej znaczną część płótna. Na szkicu Zbawiciel przyklęka, podczas gdy w obrazie jego poza jest mało czytelna pod draperią sukni. Przesunięta została do narożnika i dynamicznie przecięta krawędzią kompozycji figura anioła z kielichem, który nie klęczy na wzgórku lecz nadlatuje. Swoboda modyfikowania kompozycji stanowi tu istotną przesłankę potwierdzającą autorstwo Willmanna.

Obraz pochodzi z kaplicy pałacowej w Luboradzu. Wyróżnia go grube, fakturowe nakładanie gęstej farby na czerwonej i błękitnej szacie Chrystusa, co kontrastuje z typowo willmannowską malarską techniką opracowania karnacji i lekkich szat anioła podającego kielich (modelunek podobny jak np. w Apoteozie św. Wacława). Obecny wygląd draperii to jednak rezultat dawniejszych, swobodnych, impastowych przemalowań, być może jeszcze z XVIII w. (Regulińska 1994) i to one stały się źródłem wysuwanych dawniej wątpliwości w kwestii autorstwa obrazów z Luboradza (Büsching 1813; Luterotti 1930). Zob. też uwagi do obrazu Willmanna Ecce Homo (MNWr).

Pewne analogie ujęcia (np. draperia luźnej i obszernej szaty wzmacniająca ekspresję gestu) łączą dramatyczną postać Chrystusa z Modlitwy z późniejszym, powstałym w 1702 willmannowskim Chrystusem wypędzającym przekupniów ze Świątyni z kościoła Krzyżowców w Pradze (Neumann 1984; Legnica-Praga 2006).
[Marek Pierzchała]

słowa kluczowe: anioł  |  barok  |  Droga Krzyżowa (Sceny od pałacu Piłata do Golgoty; Pasja Chrystusa; Nowy Testament)  |  Góra Oliwna / Getsemani / Ogrójec (Pojmanie Chrystusa, sąd, kaźń; Pasja Chrystusa; Nowy Testament)  |  Jezus Chrystus  |  kaplica pałacowa (Luboradz)  |  kielich (naczynie)  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo religijne  |  malarstwo śląskie  |  pałac Nostitzów, Luboradz (dawna lokalizacja)  |  tematyka biblijna  |  tematyka religijna