Ukrzyżowanie Polikratesa z rozkazu satrapy perskiego Orojtesa

Kompozycja graficzna wzorowana na własnym obrazie.
Przedstawiona przez Rosę scena historyczna ma swoje źródło literackie w księdze trzeciej Dziejów Herodota (484-425 p.n.e.). Polycrates, syn Ajakesa, był jednym z najpotężniejszych w Grecji VI w. p.n.e. tyranów; władał wyspą Samos w latach 537-522 p.n.e. Twórca doskonałej floty, zwycięzca wielu bitew, jednocześnie mecenas nauk i sztuk, uczynił z Samos potęgę w basenie Morza Egejskiego. W literaturze i sztukach plastycznych był prezentowany jako archetyp zmienności losu.

Jego przyjaciel i sojusznik Amasis, podejrzliwie patrzący na łaskowość, jaką (do czasu) los obdarzał Polikratesa, poradził mu, aby wyrzekł się sam z siebie czegoś cennego. Idąc za tą radą, Polikrates wyrzucił do morza kosztowny pierścień, jednak skarb ten powrócił do niego w brzuchu ryby ofiarowanej władcy przez rybaka. Ofiara Polikratesa odrzucona w ten sposób przez bogów miała stanowić zapowiedź odwrócenia szczęśliwego losu. Spełniło się to za pośrednictwem Orojtesa, satrapy perskiego, który – obiecując Polikratesowi pomoc wojskową i finansową w walce z Persją – zwabił go do Magnezji, gdzie go ukrzyżował jako pirata morskiego.

Analogie:
Rosa "zilustrował" tę historię w dwóch obrazach: "Polikrates i rybak" oraz "Ukrzyżowanie Polikratesa" (oba w zbiorach The Art Institute of Chicago, numery inwentarza: 1942.291 i 1942.292, datowane tam na około 1664 roku). W tejże kolekcji znajdują się rysunki określone jako przygotowawcze do obrazów: numer inwentarza 2007.81, z postacią Ukrzyżowanego i numer inwentarza 2007.82, taki jak poprzedni, ale z dwiema dodatkowymi postaciami (które raczej nie mają bezpośredniego odniesienia ani do obrazu, ani do grafiki), datowane na lata około 1663-1665.
[Izabela Żak]

słowa kluczowe: grafika włoska  |  Herodot (484 p.n.e. – 425 p.n.e.)  |  Iran / dawniej Persja  |  Magnezja (Grecja)  |  Morze Egejskie  |  Orojtes (fl. ca 530-520 p.n.e.) – satrapa perski  |  pierścień  |  Polikrates (fl. 537-522 p.n.e) – tyran Samos  |  Samos (Grecja; wyspa)  |  tematyka historyczna  |  Ukrzyżowanie Chrystusa, sceny poprzedzające śmierć Chrystusa (Pasja Chrystusa; Nowy Testament)