Wzniesienie obelisku z Pola Marsowego w Rzymie (Alzata dell’Obelisco di Campo Marzo)

Akwaforta uwiecznia historyczny moment scalenia egipskiego obelisku pod kierunkiem inżyniera i architekta Nicoli Zabaglii (1664–1750). Obelisk, wzniesiony dla uczczenia zwycięstw w Etiopii faraona Psametyka II (594–589 p.n.e.), został przewieziony do Rzymu ze świątyni w Heliopolis przez Oktawiana Augusta w 30 roku p.n.e., po opanowaniu przez niego Egiptu. Ustawiony na Polu Marsowym, stanowił część (igłę) zegara słonecznego zbudowanego w 10 roku p.n.e. według projektu matematyka Noviusa Facundusa.

W IX wieku stał jeszcze w tym samym miejscu, później został usunięty i uległ zniszczeniu. W czasie pontyfikatu Juliusza II (1503–1515) znaleziono w okolicy kościoła San Lorenzo in Lucina ogromną bazę kolumny, z wyrytym imieniem cesarza Augusta oraz inskrypcją: Aegipto in potestatem populi romani redacta Soli donum dedit (napis ten został uwieczniony na bloku kamiennym w lewej dolnej partii grafiki). Pomimo zainteresowania znaleziskiem ze strony papieża do wydobycia i restauracji obelisku przystąpiono dopiero z inicjatywy Benedykta XIV (1740–1758). Kierowanie pracami prowadzonymi od 1748 roku powierzono Nicoli Zabaglii, który nie dożył ich końca. Dzieła dokończył Giovanni Antinori (w latach 1789–1792, na jego temat zob.: MNWr VII-2930) na zlecenie Piusa VI (1775–1799). Przy scalaniu obelisku (można podziwiać go na Piazza di Montecitorio) użyto kilka fragmentów z kolumny Antoninusa Piusa.

W miejscu, gdzie kiedyś stał obelisk, wmurowano nad portalem domu tablicę z inskrypcją uwieczniającą akt przeniesienia pomnika przez Benedytka XIV: trasferi nelle adiacenze pubblico godimento delle belle arti.

Dokładne informacje na temat historii obelisku w: N. Severino, Storia dell’obelisco e dell’orologio solare di Augusto in Campo Marzio, Roccasecca 1997 (publikacja dostępna online w formie PDF: https://rometheimperialfora19952010.wordpress.com/wp-content/uploads/2012/06/lib9.pdf [dostęp: 15.04.2025]).
[Izabela Żak]

słowa kluczowe: Antinori, Giovanni (1734-1792) – architekt włoski  |  Benedykt XIV (1675-1758) – papież  |  Bibliothek der Königliche Akademie der Künste, Berlin (instytucja)  |  budynek / budowla (archit.)  |  grafika włoska  |  Juliusz II (1443-1513) – papież  |  kolumna (część budowli)  |  Novius Facundus (I w. p.n.e.) – architekt rzymski  |  obelisk  |  Oktawian August (63 p.n.e. – 14 n.e.) – cesarz rzymski  |  Piazza di Montecitorio (Rzym)  |  Pius VI (1717-1799) – papież  |  plac  |  Pole Marsowe / Campo Marzio / Campus Martius (Rzym)  |  Psametych II – faraon w latach 594–589 p.n.e.  |  Rzym (Włochy)  |  widoki Włoch  |  Zabaglia, Nicola (1664-1750) – inżynier i wynalazca włoski  |  zegar słoneczny