Epitafium nieokreślonej rodziny ze sceną Zmartwychwstania

W epitafium brakuje dziś dolnej tablicy inskrypcyjnej – kluczowego elementu umożliwiającego ustalenie komu było ono poświęcone. Wiadomo jedynie, że do muzeum trafiło w 1962 roku przekazane z kościoła w Żaganiu.

Główny obraz ma samodzielną ramę osadzoną w "bramce" dekorowanej iluzyjnie marmoryzacją i malowanymi owocami, wśród których dominują kiście winogron – symbole zbawienia. W lustrze oraz w zwieńczeniu i uszakach z profilowo wyciętym ornamentem "w krowi ogon" malarz przedstawił także motywy ornamentu okuciowego, jubilerskiego i niezbyt dobrze pojętego ornamentu małżowinowego.

Źle zachowane główne malowidło powtarza wiernie kompozycję miedziorytu Lucasa Kiliana starszego według Josepha Heinza starszego z roku 1606 (Steinborn, Oszczanowski 2003). Chrystus unosi się nad grobem, a przerażeni i poruszeni tym widokiem strażnicy są świadkami owego cudu.

Inskrypcja w zwieńczeniu to werset: Ja jestem zmartwychwstanie i życie… (J 11, 2) odnoszący się wprost do tematu obrazu w części środkowej – Zmartwychwstania Chrystusa, ale i do przedstawienia członków rodziny w predelli, którzy choć zmarli, żyć będą dzięki swej wierze.

Na wydłużonym polu predelli rodzina zmarłego klęczy w surowym wnętrzu krypty przed krucyfiksem: ojciec z dorosłym synem oraz matka z czterema córkami, z których dwie najstarsze zmarły jako dzieci i przedstawione są w białych giezłach. Niezbyt czytelnie przedstawiono czarno-białe stroje innych osób. Podstawą dla datowania dość prowincjonalnego dzieła są wykładane, uniesione kołnierze, oraz bródki obu mężczyzn charakterystyczne dla 3. dziesięciolecia XVII wieku, choć trzeba brać pod uwagę możliwe stylowe zapóźnienie zabytku.

Jako analogię dla specyficznej kompozycji predelli można wskazać podobne ujęcie rodziny w niezachowanej predelli brzeskiego epitafium z 1622 roku upamiętniającego Melchiora Paula Heusslera +1620 (zob. Nowak 2020, il. 71 – fotografia archiwalna, epitafium w zbiorach Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu). Autorem malowideł był Adam Burckhardt znany z prac w Brzegu i Lubinie. Dla głównych kompozycji obrazowych epitafiów malarz ów erudycyjnie wykorzystywał atrakcyjne wzory graficzne (w brzeskim obrazie była to okazała akwaforta Josta Ammana (?), Triumf wiary chrześcijańskiej – egzemplarz w Metropolitan Museum of Art, 54.529a, b), ale zapewne w wypadku malowideł predelli był bardziej samodzielny, co uprawdopodobnia hipotezę, że Burghardt mógł być też twórcą epitafium z Żagania.
[Marek Pierzchała]

słowa kluczowe: broda  |  czepiec  |  Jezus Chrystus  |  kiść winogron  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  peleryna  |  portret  |  portret zbiorowy  |  rodzina  |  Zmartwychwstanie (Sceny od Zmartwychwstania do Zesłania Ducha Św.; Nowy Testament)  |  Żagań (woj. lubuskie)