Portret księcia Janusza Radziwiłła

Książę Janusz Radziwiłł (1612-1655), jeden z najpotężniejszych magnatów swojej epoki, w powieści "Potop" Henryka Sienkiewicza napiętnowany został jako zdrajca Rzeczypospolitej. W 1628 roku, mając szesnaście lat, rozpoczął swoją Grand Tour – podróż edukacyjną po Europie. W 1631 roku zapisał się na uniwersytet w Lejdzie, a dwa lata później pełnił misję dyplomatyczną jako poseł króla polskiego Władysława IV Wazy. Właśnie wówczas, o czym świadczy korespondencja z ojcem, dał się sportretować związanemu z kręgami akademickimi lejdejskiemu malarzowi Davidowi Bailly`emu (1584-1657).

Malarz znakomicie uchwycił cechy fizjonomii ambitnego młodzieńca oraz efektownie zaprezentował najnowszej mody odzienie polityka, podkreślające jego wysoki status społeczny. Lśniący wams z podwyższonym stanem ze srebrzysto-złotego brokatu wydobywa jego zgrabną postać z ciemnego tła. Rozcięcia rękawów eksponują ozdobną, satynową koszulę, zaś taśmy związane wzdłuż szwów na biodrach służyły do podtrzymywania spodni i zakończone są skuwkami ułatwiającymi przewlekanie.Kołnierz wykonany z igłowej koronki, wyłożony na wysoką stójkę eksponuje głowę modela, a jedwabne pończochy ze wspaniałymi podwiązkami podkreślają linię jego zgrabnych nóg. Modne trzewiki mają głębokie wcięcia i przypięte są do nich sztywne rozety wykonane z metalowej koronki. Całości dopełniają wytworna laska, szpada przy lewym boku (nieodzowny znak szlachectwa), filcowy kapelusz ze strusimi piórami oraz rękawiczki z delikatnej skórki.

Portret trafił na Śląk zapewne dzięki Ludwice Karolinie Radziwiłłównie (1667-1695), spadkobierczyni ostatnich książąt na Birżach i Dubinkach – hetmana Wielkiego Księstwa Liwtewskiego Janusza Radziwiłła i jego stryjecznego brata, a zarazem zięcia – Bogusława, którego była córką. Poślubiwszy Karola Filipa, księcia neuburskiego i palatyna reńskiego, Ludwika Karolina osiadła w Brzegu, gdzie po śmierci w 1695 roku spoczęła w krypcie kościoła zamkowego.
[Beata Lejman]

osoba przedstawiona: Radziwiłł, Janusz (1612-1655) – książę

słowa kluczowe: laska  |  Lejda (Holandia)  |  Ludwika Karolina Radziwiłł (1667-1695) – księżna  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo holenderskie  |  malarstwo niderlandzkie  |  mężczyzna  |  portret męski  |  szpada  |  władca / król / książę