Waga monetarna z futerałem z odważnikami

Waga równoramienna, wisząca, szalkowa. Składa się z obustronnie prostej, stalowej dźwigni, o prostokątnym przekroju, zdobionej w dwóch miejscach rytymi poprzecznymi kreskami, z osadzoną pośrodku w trapezowatej podstawie wskazówką iglicową (przekrój okrągły) zakończoną grotem, druga strona belki równa. W trapezowatej nadkutej podstawie osadzony stalowy nóż oporowy o przekroju w kształcie łezki, na którym jest zawieszone jarzemko (długość 6,75), od dołu spięte mosiężną haftką, w górnym obramowaniu otwór. Końce belki wygięte łukowato ku górze, zakończone poprzecznymi obręczami do mocowania szalek. Szalki mosiężne, okrągłe, płasko-wypukłe (średnica 4,18), bez gniazd na sznurki, zawieszone na trzech jedwabnych, zielonych sznurkach, górą splecionych, zamocowanych do mosiężnych esowatych zawiesi.

Futerał drewniany, prostokątny, z wiekiem zamykanym na zatrzask (przycisk w przednim boku), dno płaskiem, wieko lekko wypukłe, oklejony od zewnątrz czarną skórą, na wieku pośrodku wytłoczone złote litery N.E.C. w meandrycznym obramowaniu. Wnętrze oklejone żółtoszarym pluszem z otworami na wagę z szalkami i odważnikami: dziesięć okrągłych otworów.

W futerale znajdowało się pierwotnie dziesięć odważników, z czego zachowały się trzy, z których dwa mają na rewersie napis PASSIR GEWICHT, przy czym jeden (o nominale 1 friedrichsdor) z datą 1750/1820, drugi natomiast (o nominale 2 friedrichsdory) z datą 1821 podobnie jak trzeci, który jest oznaczony napisem NORMAL GEWICHT.

Złota moneta powinna posiadać masę równoważoną przez tzw. normalny (zwykły) odważnik Normalgewicht. Na rewersie tych odważników widnieje godło państwowe (orzeł pruski) oraz wybite znaki legalizacyjne: orzeł pruski i w owalu napis legalizacyjny N.E.C, którego rozwinięcie znajduje się na bocznej krawędzi: NORM.(al.) EICH.(ungs) COMMISSION. Odważniki służyły jako równoważniki złotej pruskiej monety friedrichsdora (bitej w latach 1740-1850). Mosiężne, złocone odważniki oznaczone Passiergewicht, od początku, to jest od 1750 roku, służyły jako urzędowe wyznaczniki najniższej dopuszczalnej masy friedrichsdorów. Złote monety w trakcie obiegu w wyniku zużycia zmniejszały swoją masę. Jednak ich masa nie powinna być niższa od odważnika o minimalnej dopuszczalnej masie (Passiergewicht). Różnica masy pomiędzy odważnikiem normalnym (zwykłym) a odważnikiem o masie minimalnej wynosiła od 0,25 do 1,5%. Wśród naszych odważników minimalnych, odważnik 1 friedrichsdor jest lżejszy o 0,1 g (mniej niż 0,1%) od monety o tym samym nominale, a od monety 2 friedrichsdorów jest lżejszy o 0,04 g (około 0,03%). Odważnik o normalnej wadze 2 friedrichsdorów jest minimalnie lżejszy (o 0,005 g) od wagi nominalnej monety 2 friedrichsdorów.

Odważniki monetarne – trzy sztuki, mosiężne, okrągłe, w formie monet obustronnie bitych:
1) awers: orzeł pruski, cechy legalizacyjne: orzeł pruski i litery N.E.C. w owalu, na rewersie (wypukłe): NORMAL/GEWICHT/VON/2 FR. D’OR/ 1821, na otoku (wklęsłe): NORM. EICH. COMMISSION; średnica 2,55 cm, wysokość 0,32 cm, masa 13,55 g
2) awers i otok – rewers: PASSIR/GEWICHT/VON/2 FR. D’OR/ 1821; średnica 2,55; wysokość 0,32; masa 13,32 g
3) awers – rewers: PASSIER/ GEWICHT/ VON/ 1 FR. D’OR/1750, poniżej: 1820, otok karbowany owalnymi ogniwkami; średnica 2,08; wysokość 0,26; masa 6,58 g
[Tadeusz Fercowicz]

słowa kluczowe: kultura techniczna  |  metrologia (dziedzina działalności)  |  przyrząd pomiarowy