Globus nieba

Globus i mapę nieba zaprojektował matematyk i astronom J.G. Doppelmayr, wykonał mechanik i miedziorytnik J.G. Puschner starszy. Projekt oparty jest na mapie nieba gdańskiego astronoma Jana Heweliusza (1611-1687), wydanej w 1690 roku, zgodna z nią praca Dopelmmayera pochodzi z 1730 roku.

Globus nieba na statywie drewnianym. Podstawę tworzy krzyżak listwowy (48 x 48 cm) na czterech kulistych, mocno spłaszczonych nóżkach, do którego zamocowana jest na czterech kolumienkach płyta horyzontu oraz okrągła płyta podstawy (śr. 29,9 cm), w której osadzona jest kula globusa i koło południka. Kula drewniana z mosiężnym kołem południka obraca się wokół własnej osi, pokryta gipsem z nałożoną mapą nieba. Płyta horyzontalna (46 x 46 cm) od wewnątrz okrągła, od zewnątrz ośmioboczna, z papierową podzielnią złożoną z czterech segmentów. Koło południka mosiężne z grawerowanymi oznaczeniami kątowymi co 1 stopień i oznaczeniami liczbowym stopni (co 10 stopni) 90-0-90-0-90. Mapę nieba tworzy 12 brytów – miedziorytów ręcznie kolorowanych, pokrytych werniksem, przedstawiających północną i południową część nieba, z figuratywnym przedstawieniem gwiazdozbiorów, torów komet (zaobserwowanych m.in. przez Heweliusza). Legenda ujęta kartuszem, powyżej Feniksa – GLOBUS/ COELESTIS NOVUS/ Stellarum fixarum Loca secundum/celeberrimi Astronomi Dantiscani/ IO-HANNIS HEVELII/ Catalogum ad Annum Chr. 1730. Compl. Systens/opera/ IOH. GABR. DOPPELMAIERI M.P.P./ exhibitus/ á Iohanne Georgio Puschnero/ Chalcographo Noribergi./ A.C. 1728. Na południku (na górze, na tylnej stronie) oznaczenie Jenig fecit.
[Tadeusz Fercowicz]

słowa kluczowe: barok  |  feniks (stworzenie / zwierzę fantastyczne)  |  gwiazdozbiór  |  mapa nieba  |  strzelec (znak zodiaku)  |  Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności (Wrocław) / Schlesisches Museum für Kunstgewerbe und Altertümer (Breslau)