Śluby Jana Kazimierza

Scena przedstawia uroczyste ślubowanie w katedrze lwowskiej złożone w czasie szwedzkiego "potopu" 1 kwietnia 1656 przez króla Jana Kazimierza, ogłaszające Najświętszą Marię Pannę królową Polski i Litwy. Król klęczy przed ołtarzem powtarzając tekst ślubowania, które odczytuje arcybiskup lwowski Jan Tarnowski (według niektórych autorów jest to podkanclerzy koronny i biskup przemyski Andrzej Trzebicki). Po prawej za Janem Kazimierzem królowa Maria Ludwika, za nią dwaj włościanie z kosami. Na pierwszym planie pośrodku klęczy unosząc obnażoną szablę wojewoda kijowski Stefan Czarniecki. Po prawej stronie, w grupie dostojników, stoją marszałek wielki koronny Jerzy Sebastian Lubomirski (z laską marszałkowską) i hetman polny koronny Stanisław Lanckoroński (z buławą), klęczą hetman wielki koronny Stanisław Rewera Potocki i rycerz z chorągwią, określony w katalogu wystawy pośmiertnej dzieł Matejki jako książę Zbaraski (zapewne Krzysztof). Po lewej stronie, oparty o ołtarz, stoi wojewoda łęczycki Jan Leszczyński. Wśród tłumu w głębi wyróżniają się postacie Samuela Łaszcza (na tle gobelinu) i dowódcy artylerii Krzysztofa Arciszewskiego (wysoko z prawej).

Obraz malowany był od marca do października 1893 z myślą o Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie i pozostał nieukończony z powodu śmierci artysty (w fazie szkicu pozostała zwłaszcza prawa strona kompozycji i większość twarzy). Wiadomo, że Matejko projektował ten temat już w początkowych latach twórczości. Pierwszy szkic olejny obrazu wrocławskiego, obejmujący wycinek kompozycji z postaciami króla i królowej, powstał już w roku 1889. Rysunek postaci króla znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Inny był w 1938 własnością rodziny Rejcherów w Warszawie. Szkic ołówkiem z postaciami marszałka Jerzego Lubomirskiego i hetmana Stanisława Lanckorońskiego z 1889 znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie – Dom Jana Matejki i jest być może identyczny z rysunkiem wymienionym w katalogu wystawy lwowskiej z 1894 (nr 299). Szkice obrazu stały się bezpośrednią inspiracją dolnej sceny w projektach witrażowych Stanisława Wyspiańskiego dla katedry lwowskiej (1892-1893).
[Ewa Houszka, Piotr Łukaszewicz]

osoba przedstawiona: Arciszewski, Krzysztof (1592-1656) – generał, pisarz Czarniecki, Stefan (1599-1665) – dowódca wojskowy Jan II Kazimierz Waza (1609-1672) – król Polski Lanckoroński, Stanisław (1590-1657) – hetman polny koronny Leszczyński, Jan (1603-1678) - kanclerz Lubomirski, Jerzy Sebastian (1616-1667) – marszałek wielki koronny Ludwika Maria Gonzaga de Nevers (1611-1667) – królowa Łaszcz, Samuel (1588-1649) – strażnik wielki koronny Potocki, Stanisław Rewera (1589-1667) - hetman Tarnowski, Jan (1585-1669) – arcybiskup lwowski

słowa kluczowe: katedra (archit.)  |  Lwów (Ukraina)  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo historyczne  |  malarstwo polskie  |  mężczyzna  |  Okręgowa Galeria Obrazów we Lwowie (instytucja)  |  portret kobiecy  |  portret męski  |  portret zbiorowy  |  Potop szwedzki (1656)  |  Powszechna Wystawa we Lwowie (1894)  |  rycerz (ikonografia)  |  ślubowanie  |  śluby lwowskie (1656) (wydarzenie historyczne)  |  tematyka historyczna  |  Trzebicki, Andrzej (1607-1679)  |  Zbaraski, Krzysztof (1580-1627)