Zamek Grodno w Zagórzu Śląskim

Malowniczy zamek położony jest na skalistym wzniesieniu w Górach Sowich (góra Chojna, 450 m n.p.m.), nad rzeką Bystrzycą. Obecnie u jego podnóży znajduje się sztuczne jezioro. Zbudowany został na nieregularnym, dostosowanym do panujących tam warunków terenowych, planie. Powstał, by chronić trakt handlowy biegnący doliną Bystrzycy.

Najbardziej malowniczy jest zamek górny z wysoką, założoną na rzucie prostokąta wieżą, powyżej linii murów ośmioboczną. Wzmiankowany już w 1315 roku. Budowany za Bolka I świdnicko-jaworskiego, ukończony za panowania Bolka II. Po 1392 roku przeszedł w ręce czeskie, potem byt siedzibą różnych rodów rycerskich. W latach 1466-1535 należał do rodziny von Czettritz, następnie dobra zakupił Christoph I von Hochberg z Książa, a wdowa po nim odsprzedała całość Matthiasowi von Logau. Rozbudowany został w stylu renesansowym w latach 1545-1587 podczas panowania w nim rodziny Matthiasa Logau i jego synów Caspara (biskupa wrocławskiego w latach 1562-1574) i Georga. Powstała wtedy m.in. słynna brama ze sgrafittami.

W trakcie wojny trzydziestoletniej zamek został zajęty przez Szwedów i częściowo zniszczony. Jego stan znacznie pogorszył pożar w 1689 roku. Od 1774 roku opuszczony, popadał w ruinę, w 1789 roku osunęło się skrzydło zachodnie zamku górnego. W 1824 roku podjęto odbudowę zamku i zabezpieczono sklepienia. Władzę nad budowlą przejął wielce zasłużony dla historii i sztuki Śląska profesor Johann Gustav Büsching (zm. 1829), autor wielu opracowań historii architektury i legend zamku,

W 1840 roku zamek nabył właściciel Zagórza Śląskiego hrabia Friedrich von Burghaus, który udostępnił go turystom. Od 1855 roku właścicielem zamku była rodzina von Zedlitz Neukirch. W latach 1868-1869 wybudowano tam restaurację (architekt K.J. Lüdecke). W latach 1903-1904 wrocławski malarz E. Nöllner konserwował i częściowo odtworzył sgrafitta. Około roku 1905 roku dla uatrakcyjnienia zamku umieszczono w nim szkielet rzekomej księżniczki i opracowano jej legendę. W rękach rodziny von Zedlitz zamek pozostał aż do 1945 roku. Był wielokrotnie remontowany w latach 60., 70. i 80. XX w. Obecnie udostępniony jest do zwiedzania.

W grafice zwracają uwagę dramatyzm i tajemniczość ujęcia podkreślone znacznymi kontrastami światłocieniowymi. Autor litografii dedykował swoją pracę prof. Johannowi Gustavowi Büschingowi. Mattis wykonał dwie litografie pokazujące zamek Grodno z tego samego punktu. Niewykluczone, że posłużył się tylko jednym rysunkiem, zmieniając jedynie podpis pod grafiką, zachowując jednak krój pisma, wygląd drzewa na pierwszym planie po lewej, sztafaż, brzegi rzeki Bystrzycy.

Grafika pochodzi z serii Ansichten vom Riesengebirge.
[Ewa Halawa]

słowa kluczowe: Góry Sowie (Sudety; góry)  |  grafika niemiecka  |  Kynau (Landkreis Waldenburg)  |  pejzaż / krajobraz  |  ruina (archit.)  |  sztuka niemiecka  |  widoki Śląska  |  Zagórze Śląskie (woj. dolnośląskie)  |  zamek (archit.)  |  zamek Grodno (Zagórze Śląskie)