Zmartwychwstanie Chrystusa

W obejściu prezbiterium cysterskiego kościoła klasztornego w Lubiążu ustawiono około roku 1682 pod ścianami bocznymi sześć ołtarzy. Druga ich para została poświęcona dwu najważniejszym momentom dzieła Zbawienia: po stronie północnej ołtarz Narodzenia Chrystusa – wcieleniu Syna Bożego, a po stronie południowej ołtarz Zmartwychwstania Chrystusa – Jego triumfowi nad śmiercią, otwierającemu drogę do nieba i wskazującemu ją ludziom.

Efekty dynamicznego ruchu ku górze budują w kompozycji diagonale – układy postaci dolnego planu jakby poddają się w swym poruszenie wizji zmartwychwstałego Chrystusa unoszącego się nad tumbą grobu. Strażnicy albo leżą na ziemi śpiąc, albo uciekają, albo przerażeni osłaniają się przed oślepiającym światłem spływającym z nieba, a skupionym na akcie Zmartwychwstałego. Pociągnięcia pędzla różnicują opracowanie świetlistej, "duchowej" karnacji anioła oraz połyskującego złociście ciała Chrystusa w stosunku do nasyconych, "materialnych" i rysunkowo podkreślonych postaci żołnierza z ekspresyjnie akcentowanym czernią grymasem przerażenia w fizjonomii. Wyraziste plamy lokalnych kolorów w strefie ziemskiej kontrastują z monochromatyczną, ugrową jasnością strefy wizji.

Neumann (1959, 1967) dopatruje się w obrazach ołtarzy z Lubiąża wpływu i udziału w wykonawstwie Johanna Christopha Liški, współpracującego z ojczymem po powrocie w 1677 z Włoch. Kalinowski (1995) wskazuje na zależność dwustrefowej, dynamicznej kompozycji Zmartwychwstania od sztychu Jeana Le Pautra z jego wzornika "inwencji" ołtarzowych, z którego korzystano przy projektowaniu lubiąskich ołtarzy. Steinborn (1994) domyśla się dla obrazu wzorców rudolfińskich. Klessmann (1994) uważa, że poruszenie i świetlistość kompozycji wiele zawdzięczają odległym wzorom, zauważając, że Willmann znać musiał akwafortę autorstwa Cornelisa Schuta, ucznia Rubensa o tym samym temacie lub – jak uważa Kozieł (2010) – Leonarda I Hackenauera. Anita Kłos (2006) stwierdza wreszcie, że obraz jest niemal dokładnym powtórzeniem włoskiej kompozycji Cirro Ferriego (krąg Cortony i Maratty) zamieszczonej jako sztych w Missale Romanum, wydanym w Rzymie w 1662 r.

Obrazowi w ołtarzu towarzyszyły niegdyś rzeźby trzech Marii, które pierwsze dotarły do pustego grobu. Ich figury są uważane za własnoręczne prace Matthiasa Steinla. Zachowały się dwie z nich – św. Maria Magdalena (Piotrowice) i – jako destrukt bez głowy – figura jednej z Marii (MNWr), d. z lewej strony ołtarza.
[Marek Pierzchała]

słowa kluczowe: akt męski  |  anioł  |  barok  |  Chrystus Zmartwychwstały  |  kościół klasztorny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Lubiąż) (dawna lokalizacja)  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo religijne  |  malarstwo śląskie  |  miecz (uzbrojenie – ikonografia)  |  obraz ołtarzowy  |  pióro ptaka  |  rzymski legionista / żołnierz rzymski  |  tarcza  |  tematyka religijna  |  włócznia (broń)  |  Zmartwychwstanie (Sceny od Zmartwychwstania do Zesłania Ducha Św.; Nowy Testament)