Fotel

Fotel o konstrukcji oskrzyniowej z zaokrąglonym od tyłu, wyściełanym siedziskiem, z oparciem, wsparty na czterech nogach.

Nogi tylne fotela wolutowe, mocno odchylone do tyłu; nogi przednie od frontu wystające poza oskrzynienie, wygięte na boki, w formie masywnych, rzeźbionych wałków dekorowanych wicią roślinną oraz głowami zwierzęcymi. Oskrzynienie obejmujące siedzisko powtarza jego kształt, jest nisko usadowione i zdobione ornamentem roślinnym oraz medalionami. Oskrzynie frontowe o falistym wykroju. Oparcie drewniane, bez prześwitu, półkoliście wygięte i przechodzące spływowo w niższe, pełne poręcze zwieńczone wywiniętym do tyłu brzegiem. Oparcia i poręcze rzeźbione w ażurowy, koronkowy wzór roślinny. Poręcze z nosami w postaci rzeźbionych zwierzęcych głów.

Fotel orientalny, zdobiony w sposób charakterystyczny dla meblarstwa indyjskiego, w którym nieomal wszystkie powierzchnie mebla pokrywa się ażurową snycerką, przypominającą wzór koronki. Forma foteli nawiązuje do sprzętów angielskich, które stały się modne w Indiach od lat 60. XIX wieku pod wpływem włączenia Indii do królestwa Wielkiej Brytanii w 1858 roku. Podobieństwo tych indyjskich foteli do wiktoriańskich wzorców można dostrzec, przyrównując je m.in. do foteli angielskich wykonywanych z modnego w latach 50. XIX wieku tworzywa – papier mâché (masy papierowej), których gładka, czarna powierzchnia imitująca lakę dekorowana była malowanymi ornamentami roślinnymi (zobacz: P. Johnson, The Phillips Guide to Chairs, London 1993, s. 65). Opisywane zjawisko było zabiegiem komercyjnym
ówczesnych indyjskich wytwórców – specjalnie zapożyczali oni formy europejskie, żeby zapewnić popyt na sprzęty indyjskie w Anglii i Europie. Produkowane w drugiej połowie XIX wieku bogato rzeźbione sprzęty inspirowane brytyjskimi wzorcami stylowymi nazywano "Bombaj Blackwood" (określenie nawiązujące do miasta, gdzie odbywała się głównie produkcja, i potocznej nazwy gatunku drewna, z którego wytwarzano meble). Powstawały wówczas utrzymane w tej stylistyce zestawy mebli składające się z foteli, kanapy i stolików.

Meble te były wyrobem luksusowym, sprowadzanym do Europy jako wyposażenie modnych w drugiej połowie XIX wieku orientalnych gabinetów lub apartamentów. Przykładem mogą być sprzęty bardzo zbliżone do opisywanych zabytków: fotele stanowiące wystrój Pałacu Monserrate w Sintrze w Portugalii (jego właścicielem był angielski milioner Francis Cook) i fotele z wybudowanego w 1883 roku Pałacu Peles w miejscowości Sinaia w Rumunii (należał do króla Rumunii Karola I; zobacz: E. Gaillard, M. Walter, A Taste for the Exotic. Orientalist Interiors, London 2011, s. 158-159, 164-165). Podobny orientalny fotel można też zauważyć na archiwalnej fotografii wnętrza zamku w Mosznej (jego właścicielem była w latach 1866-1945 bogata rodzina przemysłowców Tiele-Wincklerów; zobacz: J. von Golitschek, Schlesien. Land der Schlösser, Bde 1-2, München 1988. t. 2, s. 28).

Na szczególną uwagę zasługuje w omawianych meblach drewno, z którego je wykonano – dalbergia latifolia (czarnodrzew). Ma charakterystyczną, czarną barwę (stąd nazwa potoczna blackwood), dużą twardość i ciężar, odporność na warunki atmosferyczne i owady. Występuje w południowych i południowo-wschodnich Indiach. To egzotyczne drewno, które dzięki swoim właściwościom było popularnym materiałem do produkcji indyjskich mebli, z całą pewnością wzbudzało wielkie zainteresowanie Europejczyków i tłumaczy wielki popyt na wykonane z niego sprzęty.

Fotel stanowi komplet z fotelem 9MNWr IV-776) i stołem (MNWr IV-775).
[Małgorzata Korżel-Kraśna]

słowa kluczowe: ażur (motyw dekoracyjny)  |  dekoracja orientalna  |  dekoracja roślinna  |  głowa zwierzęcia (część zwierzęcia)  |  meblarstwo (dziedzina działalności)  |  rzemiosło artystyczne (dziedzina działalności)  |  sztuka indyjska