Piotr Włast Dunin sprowadza cystersów do Polski

Piotr Włost (zm. 1153), właściwie Włostowic z przydomkiem Dunin, z rodu Łabędziów, sławny wielmoża z czasów Bolesława Krzywoustego i Władysława II, namiestnik Śląska, oślepiony i wygnany z kraju w 1145 roku, fundator wielu kościołów i klasztorów (współczesne badania nie potwierdzają jednak żadnej fundacji cysterskiej). Przedstawiona scena odnosi się do czasów po rehabilitacji wygnańca przez synów księcia Władysława II.
Pośrodku siedzi oślepiony Piotr Włostowic z aktem erekcyjnym w ręce i wręcza klucz do kościoła opatowi cystersów, przy nim żona Maria, księżniczka kijowska, za nim rycerz trzymający chorągiew z rodowym Łabędziem. Z lewej stoi arcybiskup gnieźnieński Jakub ze Żnina (lub jego następca Janik), z prawej, przy portalu – rycerz z rodu Gryfitów (być może Jaksa, zięć Piotra), z drugiej strony portalu widoczny budowniczy kościoła z cyrklem i węgielnicą. Na pierwszym planie z prawej templariusz klęczący przy chorym pielgrzymie.

Namalowany na zamówienie obraz miał sławić rodowe tradycje fundatora. Komentarz przesłany przez Matejkę Jerzemu Dunin-Borkowskiemu zaginął w czasie l wojny światowej wraz z archiwum rodziny Borkowskich. Autor notatki w piśmie "Zlatá Praha" łączy dzieło z cyklem Dzieje cywilizacji w Polsce.

Zaginiony szkic olejny z tego samego roku był od 1938 roku własnością Muzeum Sztuki w Łodzi. Jest on najprawdopodobniej identyczny ze szkicem pokazanym na wystawie kolekcji Gorzkowskiego. Szkic ołówkiem postaci mnicha był na wystawie lwowskiej jako własność rodziny Borkowskich. Rysunek postaci żony Włosta i rycerza (na obrazie trzymającego chorągiew) pokazano na wystawie "Sto pięćdziesiąt lat malarstwa polskiego w szkicach" w kamienicy Baryczków w Warszawie w 1918 roku. Na wystawie lwowskiej w 1938 roku był zaś rysunek z postaciami rycerza (na obrazie stoi po prawej) i klęczącego diakona (na obrazie po lewej), własność Anny Obfidowiczowej. Na wystawie warszawskiej w tym samym roku pokazano rysunek przedstawiający dwóch zakonników: stojącego z cyrklem w ręce (na obrazie w odmiennym ubiorze i z brodą) oraz klęczącego ze świecą i książką, własność Feliksa Rychlinga w Warszawie. Jeden z rysunków zachował się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie – Dom Jana Matejki, inne w Národní galerie w Pradze.

Inne tytuły obrazu:
Piotr Włast Dunin, wojewoda na Skrzynnie i Borkowicach, wprowadzający zakon Cystersów do Polski
Przybycie Cystersów do Polski
[Ewa Houszka, Piotr Łukaszewicz]

osoba przedstawiona: Maria, córka Olega Michała (XI w.) – księżniczka kijowska Włostowic, Piotr (Wlost, Dunin; ca. 1080-1153) – palatyn (wojewoda) Bolesława Krzywoustego

słowa kluczowe: cystersi / cysterki (zakon)  |  historia Polski  |  malarstwo (sztuki plastyczne)  |  malarstwo historyczne  |  malarstwo polskie  |  Okręgowa Galeria Obrazów we Lwowie (instytucja)  |  tematyka historyczna  |  wydarzenie historyczne