Okno witrażowe I: kwatera dolna lewa

a. Oszklenie geometryczne, Śląsk (?), 1870-1890
Kwatera – w kształcie zbliżonym do prostokąta, zamknięta u góry odcinkiem łuku – po bokach i u dołu obramowana bordiurą z niebieskiego szkła z kolistymi żółtymi gomółkami. Główne pole wypełnione oszkleniem "arlekinowym" z czworobocznych szybek zielonkawych i niebieskich. Na osi umieszczone trzy witraże: ze św. Hieronimem, herbowy i z aniołem w wieńcu.

b. Św. Hieronim, Niderlandy, 2. połowa XVII wieku, 22,5 x 18 cm
W prostokątnym polu zamkniętym płaskim łukiem przedstawiona en face postać w infule na głowie, ze złoto-czerwonym pastorałem w lewej ręce i ze złotą monstrancją w prawej. Na piersiach spięty wzorzysty płaszcz. U stóp po lewej leżący brunatny lew, po prawej złoto-czerwona tarcza herbowa, dzielona poziomo na pół: w górnym złotym polu narzędzia szklarskie, w dolnym czerwony symbol szklarzy witrażowników – szybki w kształcie rautów. Witraż malowany i lawowany en grisaille z dodatkiem farby koloru niebieskiego i czerwonego (czerwień żelazowa).

c. Tondo witrażowe z herbami małżeńskimi, Niemcy, Norymberga, 1. ćwierć XVI wieku, śr. 29 cm
W kolistym polu dwie tarcze herbowe małżeńskie (alians rodów) na niebieskim tle, wypełnionym ornamentem floralnym, od góry spięte wstęgą, zawiązaną w węzeł. W lewej tarczy w złotym polu fragment czarnego muru z krenelażem, w prawej – w czarnym polu srebrny lew ze spiralnie skręconym ogonem, dzierżący w łapach złotą laskę – herb norymberskiego rodu Straub (zob. Schmitz 1913). Ornament wybierany rylcem z ciemnego malowanego szkła.

Podobny do kolistego witrażu z parą herbów: norymberskiego rodu Nützel i herbem nierozpoznanym. Tondo witrażowe z tymi herbami znajduje się w oknie nawy południowej kościoła św. Sebalda w Norymberdze. Zbliżone są kompozycja i tło, wypełnione wijącymi się zwojami akantowych liści, wybieranych rylcem z tła zaciemnionego patyną.

d. Fragment witrażu z aniołem w wieńcu, Flandria, koniec XVII wieku, 15 x 12 cm
W prostokątnym polu głowa uskrzydlonego anioła z fragmentem czerwonej draperii i z częścią festonu, złożonego z owoców, kwiatów i liści w kolorach żółtym, niebieskim, czerwonym i zielonym. Malowane en grisaille jasnobrunatną konturówką i patyną.

e. Św. Urszula, Niemcy, Nadrenia, początek XVI wieku, 15,5 x 13,5 cm
Przedstawiona en face postać św. Urszuli zachowana tylko w części: dolna część twarzy, tors i prawe ramię. Suknia obcisła, zapinana z przodu, z długimi, szerokimi rękawami. Po lewej stronie głowy widoczne długie, faliste, złote włosy. W ręce strzały, którymi święta wskazuje fragmenty tekstu w otwartej księdze.

f. Fragmenty witrażu herbowego, Niemcy, Nadrenia, początek XVIII wieku, 7 x 8, 8,5 x 7, 5 x 6,5 cm
Na nieregularnych fragmentach tafli szklanej części dekoracji z przedstawieniem rąk, trzymających maski oraz z fragmentami architektury.

W 1973 roku decyzją Wydziału Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej przekazano do Muzeum Śląskiego niekompletne oszklenia witrażowe czterech dwuosiowych czterodzielnych okien z galerii-korytarza I piętra krużganków zamku w Domanicach w pobliżu Świdnicy. Oszklenia zostały wyjęte z oryginalnych ram okiennych, które znajdowały się w zamku jeszcze w 2010 roku.

Okna zostały ponumerowane od I do IV na podstawie rekonstrukcji ich pierwotnego usytuowania w korytarzu naprzeciwko Sali Balowej w reprezentacyjnej części zamku. Rekonstrukcja porządku okien oraz skompletowanie każdego okna zostały dokonane na podstawie zdjęć archiwalnych z około 1970 roku, zawartych w studium historyczno-architektonicznym Krzysztofa Eysymontta z 1985 roku (zob. K. Eysymontt 1985, il. 134-145). W oknie III brak dolnego prawego skrzydła. Oszklenia witrażowe okien I i II skomponowano przypuszczalnie w latach 1870-1890, okien III i IV – w latach 1880-1890.

Każde półowalnie zamknięte okno składa się z czterech skrzydeł i dwóch trójkątnych przyłuczy nad górnymi skrzydłami. Wszystkie części okien wypełnione są oszkleniem geometrycznym tzw. arlekinowym, bezbarwnym i w odcieniu zielonkawym, z elementami niebieskimi i czerwonymi. W oknach I i II występują bordiury w kolorze niebieskim, w oknach III i IV – w kolorze czerwonym. W oszklenie wkomponowano niewielkie koliste, owalne i czworokątne witraże oraz fragmenty witraży, złożone w osobne kompozycje.
[Elżbieta Gajewska-Prorok]

słowa kluczowe: anioł  |  cech szklarzy  |  dekoracja roślinna  |  girlanda / feston (motyw dekoracyjny)  |  głowa anioła  |  godło cechowe  |  herb  |  IHS (Iesus Hominum Salvator) (Litery i monogramy – symbole Chrystusa; Symbole i prefiguracje Chrystusa)  |  księga / książka (ikonografia)  |  laska  |  lew (figura heraldyczna)  |  lew (zwierzę)  |  maska  |  mitra / infuła  |  monstrancja  |  mur  |  narzędzie szklarskie  |  pałac w Domanicach (dawna lokalizacja)  |  pastorał  |  ręka (część ciała)  |  rzemiosło artystyczne (dziedzina działalności)  |  Straub (herb)  |  strzała  |  suknia (ubiór)  |  szkło  |  św. Hieronim ze Strydonu (ok. 347–420)  |  św. Urszula  |  tarcza herbowa (heraldyka)  |  witrażownictwo (dziedzina działalności)  |  wstęga