Indeks Twórców

Okno witrażowe I: kwatera dolna prawa

autor: nieznany

autor wzoru: Breu, Jörg starszy (1475-1537) ? (witraż Alegoria architektury)

datowanie: 1562-1564, 2. poł. XVII w., 1880-1890 (oszklenie)

miejsce powstania: Westfalia (Niemcy; region), Niderlandy, Augsburg (Niemcy), Śląsk ?

rodzaj: witraż

materiał: lazura srebrowa, szkło bezbarwne, farba konturowa, patyna, farba szkliwna, szkło barwione

technika: barwienie w masie, malowanie, lazurowanie, fakturowanie, technika witrażowa

wymiary: wys. 128 x szer. 53 cm

do 1973

pałac w Domanicach (dawna lokalizacja),

Domanice (pow. wrocławski; woj. dolnośląskie),

dawna lokalizacja

Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Oddział we Wrocławiu, PKZ Wrocław, Krzysztof Eysymontt, Studium historyczno-architektoniczne zespołu dworskiego Domanice woj. Wrocław, 1985, il. 134-145
Gajewska-Prorok, Elżbieta, Mistrzowie światła. Witraże i obrazy malowane pod szkłem, Wrocław 2014, seria Katalogi zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, 330-333, kat. 56
Hendrix, Lee, Augsburg. Jörg de Breu de Elde, [w:] Painting on Light. Drawings and Stained Glass in the Age of Dürer and Holbein, red. Barbara Butts, Lee Hendrix, Los Angeles 2000, s. 224
Schmitz, Heinrich, Die Glasgemälde des Königlichen Kunstgewerbemuseums in Berlin. Bd. I: Text, Bd. II: Tafeln, t. 1-2, Berlin 1913, Bd. I, s. 131, il. 217

pochodzenie: 1973, przekaz

poza ekspozycją

Muzeum Narodowe we Wrocławiu Dział Szkła

numer inwentarza: MNWr II-1352/6/a-c

prawa autorskie do obiektu: DOMENA PUBLICZNA

permalink: https://muzeumcyfrowe.mnwr.pl/obiekt/p/mnwr_ii-1352+6+a-c

a. Oszklenie geometryczne, Śląsk (?), 1880-1890
Kwatera – w kształcie zbliżonym do prostokąta, zamknięta u góry odcinkiem łuku – po bokach i u dołu obramowana bordiurą z niebieskiego szkła z kolistymi żółtymi gomółkami. Główne pole wypełnione oszkleniem z czworobocznych szybek zielonkawych i niebieskich. Na osi umieszczone dwa witraże: z Madonną z Dzieciątkiem, św. Elżbietą Węgierską i z alegorią Architektury.

b. Madonna z Dzieciątkiem i św. Elżbieta Węgierska, Niemcy, Westfalia lub Niderlandy południowe, 2. połowa XVII wieku, 22 x 18 cm
W prostokątnym polu zamkniętym łukiem po lewej stronie Maria (w typie ikonograficznym Regina Coeli) w białej sukni i w niebieskim płaszczu z czerwonym podbiciem. Na lewym ramieniu podtrzymuje Dzieciątko, w prawej ręce trzyma berło. Po prawej postać św. Elżbiety w czerwonej sukni i w szarym płaszczu. W lewej ręce trzyma księgę, na niej złota korona. Prawą ręką rzuca monetę do mieszka ubogiego, którego nieproporcjonalnie mała postać umieszczona pomiędzy Marią i Elżbietą. Poniżej jego postaci biało-złota tarcza herbowa, dzielona poziomo na pół: w górnym białym polu trzy złote ptaki, w dolnym złoty gmerk rzemieślniczy i litery: ME—V / W. Witraż malowany i lawowany en grisaille.

c. Alegoria Architektury, Niemcy, Augsburg, 1562-1564, śr. 31 cm
W kolistej barwnej bordiurze zachowana górna połowa pola obrazowego. W centrum kompozycji widoczny drewniany szkielet budowli (żółta lazura) i pracujący przy budowie ludzie w krótkich kaftanach i w czapkach. Postacie malowane en grisaille z elementami żółtej lazury. U góry po lewej umieszczona ukośnie tablica w rollwerkowych ramach z napisem: ARCHITE / CTVRA. W bordiurze umieszczone na osiach cztery czerwone kartusze rollwerkowe z maszkaronami i główkami, malowane en grisaille oraz żółtą lazurą. Na pozostałych polach na niebieskim tle narzędzia ciesielskie w kolorach żółtym i jasnoniebieskim.

Zachowana tylko w połowie kompozycja jest wzorowana na jednym z rysunków z cyklu Siedem s ztuk mechanicznych, przechowywanym w wiedeńskiej Albertinie. Są to przypuszczalnie późne prace Jörga Breu starszego (1475-1537), czynnego w Augsburgu, lub jego naśladowcy. Według tych rysunków powstała w latach 60. XVI wieku seria witraży w bordiurach ze szkła warstwowego. Witraż z alegorią Architektury znajduje się w zbiorach Metropolitan Museum of Art, The Cloisters w Nowym Jorku. Dwa witraże z tej serii: Coquinaria (Sztuka gotowania) i Vestaria (Tkactwo) o średnicy 31,5 cm znajdowały się w zbiorach Staatliche Kunstsammlungen-Rüstkammer w Dreźnie (zachowany witraż Vestaria). Zob. Hendrix 2000, tu szerzej o pracach Jörga Breu i o witrażach malowanych według jego rysunków. Witraż Coquinaria z ok. 1530 znajdował się w dawnych zbiorach Kunstgewerbemuseum w Berlinie – zob. Schmitz 1913.

W 1973 roku decyzją Wydziału Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej przekazano do Muzeum Śląskiego niekompletne oszklenia witrażowe czterech dwuosiowych czterodzielnych okien z galerii-korytarza I piętra krużganków zamku w Domanicach w pobliżu Świdnicy. Oszklenia zostały wyjęte z oryginalnych ram okiennych, które znajdowały się w zamku jeszcze w 2010 roku.

Okna zostały ponumerowane od I do IV na podstawie rekonstrukcji ich pierwotnego usytuowania w korytarzu naprzeciwko Sali Balowej w reprezentacyjnej części zamku. Rekonstrukcja porządku okien oraz skompletowanie każdego okna zostały dokonane na podstawie zdjęć archiwalnych z około 1970 roku, zawartych w studium historyczno-architektonicznym Krzysztofa Eysymontta z 1985 roku (zob. K. Eysymontt 1985, il. 134-145). W oknie III brak dolnego prawego skrzydła. Oszklenia witrażowe okien I i II skomponowano przypuszczalnie w latach 1870-1890, okien III i IV – w latach 1880-1890.

Każde półowalnie zamknięte okno składa się z czterech skrzydeł i dwóch trójkątnych przyłuczy nad górnymi skrzydłami. Wszystkie części okien wypełnione są oszkleniem geometrycznym tzw. arlekinowym, bezbarwnym i w odcieniu zielonkawym, z elementami niebieskimi i czerwonymi. W oknach I i II występują bordiury w kolorze niebieskim, w oknach III i IV – w kolorze czerwonym. W oszklenie wkomponowano niewielkie koliste, owalne i czworokątne witraże oraz fragmenty witraży, złożone w osobne kompozycje.
[Elżbieta Gajewska-Prorok]