Okno witrażowe III: kwatera dolna lewa

a. Oszklenie geometryczne, Śląsk (?), 1880-1890
Kwatera – w kształcie zbliżonym do prostokąta, zamknięta u góry odcinkiem łuku – po bokach i u dołu obramowana bordiurą z czerwonego szkła z kolistymi żółtymi gomółkami. Główne pole wypełnione oszkleniem "arlekinowym" z czworobocznych szybek bezbarwnych i czerwonych. Na osi umieszczone trzy witraże: z przedstawieniami św. Szczepana, trzech Marii w drodze do Grobu i witraż herbowy.

b. Św. Szczepan, Niemcy, Nadrenia, 2. połowa XVII wieku, 22 x 17 cm
W prostokątnym polu, zamkniętym u góry łukiem i obwiedzionym u góry i z boków żółtym obramowaniem, przedstawiona scena kamienowania św. Szczepana. W centrum kompozycji klęczy męczennik z głową wzniesioną ku niebu. Wokół niego trzej oprawcy rzucają kamieniami. W prawym dolnym rogu żółta tablica z gmerkiem rzemieślniczym i z literami: S—L. Przedstawienie lawowane patyną en grisaille.
Podobna kompozycja na rysunku mistrza G.F. (?) z Ingolstadt z 1591 roku.

c. Trzy Marie w drodze do Grobu, Niemcy, Nadrenia, ok. 1450, 24,5 x 25 cm
W centrum kwadratowego pola obrazowego grupa trzech Marii, wędrujących wzdłuż płotu, plecionego z chrustu. Po lewej Maria Panna w złotej sukni i w niebieskim maforium. W prawej ręce trzyma złote naczynko z olejami. Po prawej Maria Magdalena w czerwonej sukni ze złotymi wyłogami. Z tyłu trzecia Maria, okryta żółtym welonem. W tle mury i budowle miejskie. Architektura malowana en grisaille na niebieskim szkle.

d. Witraż herbowy, Niemcy, 2. połowa XIX wieku, 40,5 x 31,5 cm
W prostokątnym polu obrazowym arkada, w której przedstawiony rycerz, przytrzymujący kartusz herbowy z labrami i klejnotem. Labry czerwono-złote. Nad hełmem w klejnocie złota gruszka pomiędzy czerwono-złotymi skrzydłami. W czerwonej tarczy herbowej dwie złote gruszki i gwiazdy. Rycerz w kaftanie kolczym z nałożonymi dekoracyjnymi czerwono-złotymi rękawami i w niebieskich rajtuzach z żółtymi podwiązkami. Ponad arkadą scena bitewna, malowana en grisaille.

Według rysunkowego projektu witrażu Hansa Holbeina młodszego (1497/8-1543), czynnego w południowych Niemczech i w Anglii – rysunek w zbiorach Öffentliche Kunstsammlung, Kupferstichkabinett w Bazylei. Podobne postacie rycerzy i landsknechtów występują na witrażach szwajcarskich z ok. 1550 z kantonu Zug (zob. Bergmann 2004). Neostylowe kwatery witrażowe, często herbowe, oparte na rysunkowych lub graficznych wzorach mistrzów niemieckich były wykorzystywane w wielu niemieckich pracowniach witrażowych.

W 1973 roku decyzją Wydziału Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej przekazano do Muzeum Śląskiego niekompletne oszklenia witrażowe czterech dwuosiowych czterodzielnych okien z galerii-korytarza I piętra krużganków zamku w Domanicach w pobliżu Świdnicy. Oszklenia zostały wyjęte z oryginalnych ram okiennych, które znajdowały się w zamku jeszcze w 2010 roku.

Okna zostały ponumerowane od I do IV na podstawie rekonstrukcji ich pierwotnego usytuowania w korytarzu naprzeciwko Sali Balowej w reprezentacyjnej części zamku. Rekonstrukcja porządku okien oraz skompletowanie każdego okna zostały dokonane na podstawie zdjęć archiwalnych z ok. 1970 roku, zawartych w studium historyczno-architektonicznym Krzysztofa Eysymontta z 1985 roku (zob. K. Eysymontt 1985). W oknie III brak dolnego prawego skrzydła. Oszklenia witrażowe okien I i II skomponowano przypuszczalnie w latach 1870-1890, okien III i IV – w latach 1880-1890.

Każde półowalnie zamknięte okno składa się z czterech skrzydeł i dwóch trójkątnych przyłuczy nad górnymi skrzydłami. Wszystkie części okien wypełnione są oszkleniem geometrycznym tzw. arlekinowym, bezbarwnym i w odcieniu zielonkawym, z elementami niebieskimi i czerwonymi. W oknach I i II występują bordiury w kolorze niebieskim, w oknach III i IV – w kolorze czerwonym. W oszklenie wkomponowano niewielkie koliste, owalne i czworokątne witraże oraz fragmenty witraży, złożone w osobne kompozycje.
[Elżbieta Gajewska-Prorok]

słowa kluczowe: arkada (archit.)  |  bitwa (ikonografia)  |  budynek / budowla (archit.)  |  gmerk  |  gruszka (owoc)  |  gwiazda  |  kamień  |  kartusz herbowy  |  kolczuga  |  Maria / Najświętsza Maria Panna  |  męczennik / męczennica (ikonografia)  |  męczeństwo  |  pałac w Domanicach (dawna lokalizacja)  |  rycerz (ikonografia)  |  rzemiosło artystyczne (dziedzina działalności)  |  skrzydła  |  szkło  |  św. Maria Magdalena  |  św. Szczepan  |  Trzy Marie w drodze do grobu Chrystusa (Pusty Grób; Sceny od Zmartwychwstania do Zesłania Ducha Św.)  |  witrażownictwo (dziedzina działalności)