Wielka Waga miejska w Rynku i Wodociągi przy Kacerskiej Górce we Wrocławiu

Trzynasta karta z teki graficznej "Stary Wrocław", opracowanej na podstawie rysunków wykonanych na polecenie Carla Daniela Davida Friedricha Bacha, pierwszego dyrektora Prowincjalnej Szkoły Sztuk we Wrocławiu przez jego trzech uczniów: Heinricha Mützla, Heinricha Hillebrandta oraz Ernsta Wiedemanna w latach 1823-1828.

Budynek tzw. Wielkiej Wagi wzniesiono w 1571 roku na miejscu starszego, drewnianego, w zachodniej części Rynku, nazywanej stąd często Stroną Wagi, a od 1741 roku Placem Parad, pomiędzy wylotami obu przejść Garncarskiego i Żelaźniczego w bloku śródrynkowym.

Zbudowany na planie zbliżonym do kwadratu, na masywnych filarach połączonych arkadami, tworzył rodzaj otwartej hali z zawieszoną wewnątrz, na grubej, drewnianej belce wagą. Nad południową arkadą tabliczka z datą: 1571. Całość przykryta była dachem, przechodzącym górą w ośmiobok z latarnią, nakryty wspartą na cienkich kolumienkach kopułką z gałką i chorągiewką wiatrową na szczycie. Dachy kryła blacha. Na narożnikach nad gzymsem znajdowały się blaszane głowy smoków jako rzygacze odprowadzające wodę z rynien. Od 1769 roku do Wagi od wschodu przylegała dobudówka, służąca jako pomieszczenie dla wagowego, początkowo drewniana, od 1801 roku murowana. Wokół widoczne stosy beczek i paki, na jednej z nich inicjały artysty: H.M.Br. (Heinrich Mützel, Breslau). Zaznaczona nawierzchnia Rynku (kocie łby).

Wagę zburzono na początku 1846 roku i na jej miejscu wzniesiono pomnik Fryderyka II, odsłonięty 27 czerwca 1847. Materiał po rozbiórce budynku sprzedano, miedziane pokrycie
dachu, kolumienki i rzygacze przetopiono, gałkę z chorągiewką oraz tablicę z datą przekazano do Museum Schlesischer Altertümer (nr inw. 4931).

Wrocław posiadał prawo wagi od 1273 roku z nadania księcia Henryka IV. Wielka Waga, wzmiankowana już w 1332 roku, wyobrażona na planie Barthela Weinera z 1562 roku, była widocznym symbolem szybko rozwijającego się wrocławskiego handlu. W ikonografii tej części Rynku pojawia się zawsze, najczęściej w przedstawieniach dorocznych targów wełny.

Widok od północnego wschodu na budynki wodociągu przy dawnej ul. Kacerska Górka (obecnie zbieg ul. Janickiego i pl. Dominikańskiego; ul. Kacerska Górka po 1951 roku włączona w obręb placu). Rurmus został wzniesiony w 1596 roku (pierwszy raz woda popłynęła z urządzeń 12 czerwca 1597) w miejscu tzw. młyna kacerskiego, wsparty łukami oporowymi (na dolnym litera "W") o sąsiadujące po prawej domy. Budynki zburzono po zasypaniu Oławy Miejskiej w latach 1866-1868. Na pierwszym planie wody wewnętrznej fosy miejskiej (odcinek zw. Oławą Kocią). W dawnym Wrocławiu istniały trzy czerpalnie wody, pierwsza przy Bramie Młyńskiej, następnie dla jej odbarczenia wzniesiono w 1539 roku tzw. Matthiaskunst przy wyspie Tamka (dawniej św. Macieja). Obie czerpały wodę z Odry, natomiast urządzenie przedstawione na grafice pobierało wodę z Oławy i rozprowadzało rurami na terenie Kacerskiej Górki, zewnętrznej ul. Oławskiej, ul. Wierzbowej i części ul. Piotra Skargi.
[Ewa Halawa, Aurelia Zduńczyk]

słowa kluczowe: Breslau (Stadtkreis Breslau)  |  grafika niemiecka  |  rynek (Wrocław)  |  silesiaca  |  sztuka niemiecka  |  Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności (Wrocław) / Schlesisches Museum für Kunstgewerbe und Altertümer (Breslau)  |  waga (przyrząd pomiarowy)  |  widoki Wrocławia / ikonografia Wrocławia  |  wodociąg  |  Wrocław (woj. dolnośląskie)